این روایات بر تحریم حریم خصوصی به معنای آگاهی از لغزش‌های مسلمانان و مطالعه، نگاه و مشاهده آنها دلالت دارند و نیز به طریق اولی دلالت بر حرمت نشر این اطلاعات دارد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری در چهاردهمین جلسه درس خارج فقه فناوری اطلاعات و ارتباطات به حدیث دیگری درباره اذن ورود اشاره کرد و گفت: عمران بن حصین نقل کرده که با رسول خدا به عیادت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیه) رفتیم «فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ وَ قُمْتُ مَعَهُ حَتَّى وَقَفَ عَلَى بَابِ فَاطِمَةَ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیكِ یا بُنَیةِ أَ أَدْخُلُ قَالَتِ ادْخُلْ یا رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ أَنَا وَ مَنْ مَعِی قَالَتْ وَ مَنْ مَعَكَ یا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَعِی عِمْرَانُ بْنُ حُصَینٍ الْخُزَاعِی قَالَتْ وَ الَّذِی بَعَثَكَ بِالْحَقِّ إِنَّهُ مَا عَلَی إِلَّا عَبَاءَةٌ لِی فَقَالَ یا بُنَیةِ اصْنَعِی بِهَا كَذَا وَ كَذَا وَ أَشَارَ بِیدِهِ فَقَالَتْ یا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا جَسَدِی قَدْ وَارَیتُهُ فَكَیفَ لِی بِرَأْسِی فَأَلْقَى إِلَیهَا مُلَاءَةً لَهُ خَلَقَةً فَقَالَ یا بُنَیةِ شُدِّی هَذِهِ عَلَى رَأْسِكِ ثُمَّ أَذِنَتْ لَهُ فَدَخَلْتُ مَعَهُ ...»
وی با اشاره به این که این روایت از طریق دیگری هم وارد شده است ولی هیچ یک از طرق آن سند صحیحی ندارد. ادامه داد: این حدیث استقلالاً نشان می‌دهد كه پیامبر اكرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مقید بودند كه قبل از ورود به منزل اذن بگیرند و واجب است به دلالت آیه «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثیراً» به فعل پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تأسی و از آن تبعیت کرد. از سوی دیگر اگر ورود به منزل دختر بدون اجازه حرام باشد به طریق اولی ورود به منزل غریبه بدون اجازه حرام است. بنابر این ورود به منزل دیگران بدون اجازه مطلقاً حرام است.
رییس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در پاسخ به این استدلال گفت: فعل معصوم به تنهایی دلالت بر وجوب ندارد چون ممکن است فعل بر وجه استحباب و حتی جواز صادر شده باشد و بدون قرینه نمی‌توان وجه فعل معصوم را از صرف عمل کشف کرد و بدون کشف وجه عمل تأسی به او ممکن نیست چون تأسی و تبعیت وقتی صدق می‌کند که اولاً عمل او را انجام دهیم و ثانیاً عمل را بر همان وجهی که او انجام داده انجام دهیم.
وی در ادامه اظهار داشت: اگر معصوم عملی را از باب جواز انجام دهد و ما از باب این که واجب یا مستحب است انجام دهیم به او تأسی نکرده‌ایم. تأسی یعنی این که هم عمل جوارحی و هم عمل جوانحی مطابق فعل معصوم باشد. پس این حدیث دلالتی بر حرمت ورود به منزل غیر بدون اجازه یا وجوب اجازه گرفتن هنگام ورود ندارد چون وجه عمل پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به تنهایی از این حدیث روشن نمی‌گردد، ولی می‌توان با ضمیمه ادله دیگر قرینه‌ای برای فهم این فعل یافت و وجه عمل را حمل بر وجوب کرد.
روایاتی كه جستجو از زشتی‌های مسلمانان را نهی كردهاندحجتالاسلام شهریاری ادامه داد: دسته دوم روایاتی هستند كه جستجو از زشتی‌های مسلمانان را نهی كرده‌اند و دلالت بر تحریم حریم خصوصی به معنای آگاهی و مطالعه دارند از جمله روایتی كه كلینی نقل كرده است «مُحَمَّدُ بْنُ یحْیى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِی بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یا مَعْشَرَ مَنْ أَسْلَمَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یخْلُصِ الْإِیمَانُ إِلَى قَلْبِهِ لَا تَذُمُّوا الْمُسْلِمِینَ وَ لَا تَتَبَّعُوا عَوْرَاتِهِمْ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَاتِهِمْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ تَعَالَى عَوْرَتَهُ یفْضَحْهُ وَ لَوْ فِی بَیتِهِ.»
وی گفت: سند حدیث صحیح است. علی بن النعمان فردی موجه و ثقه بوده كه حدیث را به خوبی ثبت می‌كرد (رجال النجاشی). اسحاق بن عمار شیخی از خاندان شیعه و مورد وثوق بوده است (رجال النجاشی) گرچه شیخ طوسی او را فطحی می‌داند لکن همانگونه که گفته شد فطحی بودن نقصی در صحت سند نیست به ویژه اگر اصحاب او را توثیق کرده باشند.
حجت‌الاسلام شهریاری اظهار داشت: در حدیث دیگری آمده است «قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُوالْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یصِلِ الْإِیمَانُ إِلَى قَلْبِهِ لَا تَتَبَّعُوا عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ وَ لَا تَذُمُّوا الْمُسْلِمِینَ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَاتِهِ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَاتِهِ فَضَحَهُ فِی جَوْفِ بَیتِهِ.» تتبع به معنای پی‌جویی و جستجو كردن است و معنای آن قریب به معنای تجسس است یعنی از زشتی‌های مؤمنان جستجو نكنید و نهی دلالت بر حرمت دارد. ضمن این كه در این حدیث آثار وضعی آن نیز برشمرده شده است.
تجسس از زشتی‌های همه مسلمانان حرام استوی ادامه داد: در روایت اول کلمه مسلمانها بکار رفته که نشان می‌دهد رعایت حریم خصوصی بین مسلمانها لازم است ولی در روایت دوم کلمه مؤمنان بکار رفته که بر حرمت پی‌جویی حریم خصوصی مؤمنان دلالت دارد. ولی این دو حکم با هم متوافقان هستند و لازم نیست یکی را بر دیگری حمل کنیم. بنابراین تجسس از زشتی‌های همه مسلمانان حرام است.
استاد حوزه علمیه به روایت دیگری اشاره کرد و بیان داشت: در این روایت با همان سند قبلی از محمدبن سنان از ابی جارود از ابی برده نقل شده است «صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ انْصَرَفَ مُسْرِعاً حَتَّى وَضَعَ یدَهُ عَلَى بَابِ الْمَسْجِدِ ثُمَّ نَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ یا مَعْشَرَ النَّاسِ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یخْلِصْ إِلَى قَلْبِهِ لَا تَتَبَّعُوا عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ فَضَحَهُ وَ لَوْ فِی جَوْفِ بَیتِهِ.» سند این حدیث ضعیف است. در وثاقت محمد بن سنان بحث است اما عمده اشكال سند به ابی الجارود بر می‌گردد. نام ابی الجارود زیاد بن المنذر و از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) بوده ولی پس از خروج زید به مذهب زیدیه گراییده و او را رأس جارودیة دانسته‌اند. او كور مادرزاد بود و كشی از امام صادق حدیثی در طعن او آورده كه او كذاب است و قلبش نیز كور است.
وی درباره دلالت این روایت گفت: تتبع به معنای پی‌جویی و جستجو كردن است و معنای آن قریب به معنای تجسس است یعنی از زشتی‌های مؤمنان تجسس نكنید و نهی دلالت بر حرمت دارد ضمن این كه در این حدیث آثار وضعی آن نیز برشمرده شده است.
حجت‌الاسلام شهریاری اظهار داشت: این روایات بر تحریم حریم خصوصی به معنای آگاهی از زشتی‌های مسلمانان و مطالعه و همچنین نگاه و مشاهده آنها دلالت دارند و نیز به طریق اولی دلالت بر حرمت نشر این اطلاعات هم دارد. اما این روایات حریم خصوصی به معنای لمس و تماس و معیت و ورود بدون اذن و نیز مداخله و فضولی را شامل نمی‌شود.
وی به دسته سوم روایات اشاره کرد که جستجو از لغزش‌های مسلمانان را حرام کرده است و گفت: فرق بین این دسته از روایات با روایات دسته قبل این است که عورات شامل افعال و اوصاف می‌شود در حالی که لغزش تنها افعال را شامل می‌شود. دیگر این که لغزش‌ها نوعاً افعالی هستند که از فاعل مختار ولو به دلیل بی‌توجهی و غیر عمد سر می‌زند در حالی که عورات نوعاً از اوصاف نفسانی یا جسمانی هستند. مثلاً وجود یک غده زائد زشت در بدن لغزش انسان محسوب نمی‌شود ولی از جمله زشتی‌های بدنی است در مقابل یک تصادف ناخواسته یک لغزش است در حالی که زشتی محسوب نمی‌شود.
روایتی از پیامبر (ص) از نهی جستجو از لغزش‌های مسلمان
استاد حوزه علمیه قم به روایتی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) اشاره کرد که «یا مَعْشَرَ مَنْ أَسْلَمَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یسْلِمْ بِقَلْبِهِ لَا تَتَبَّعُوا عَثَرَاتِ الْمُسْلِمِینَ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَثَرَاتِ الْمُسْلِمِینَ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ یفْضَحْهُ» و اظهار داشت: از جستجو از لغزش‌های مسلمانان نهی شده و نهی دلالت بر حرمت دارد ضمن این كه آثار وضعی این عمل نیز در حدیث آمده است. نكته این حدیث اعم بودن كلمه مسلمانان نسبت به مؤمنان است.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی علوم کامپیوتری بیان داشت: در روایت دیگر آمده «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَطْلُبُوا عَثَرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّ مَنْ تَتَبَّعَ عَثَرَاتِ أَخِیهِ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثَرَاتِهِ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثَرَاتِهِ یفْضَحْهُ وَ لَوْ فِی جَوْفِ بَیتِهِ» سند این حدیث صحیح است و دلالتش مانند حدیث قبل است با این فرق که روایت اول در باب مسلمانان و اعم از روایت دوم در باب مؤمنان است.
وی در نتیجه‌گیری از روایات دسته سوم اظهار داشت: این روایات بر تحریم حریم خصوصی به معنای آگاهی از لغزش‌های مسلمانان و مطالعه، نگاه و مشاهده آنها دلالت دارند و نیز به طریق اولی دلالت بر حرمت نشر این اطلاعات دارد اما این روایات، حریم خصوصی به معنای لمس و تماس و معیت و نیز ورود بدون اذن و نیز مداخله و فضولی را شامل نمی‌شود.