به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری در هیجدهمین جلسه درس خارج فقه فن‌آوری‌های نوین که در مرکز تحقیقات اسلامی علوم کامپیوتری نور برگزار می‌شود به روایات ناهی از سرک کشیدن به منازل دیگران برای اثبات حریم خصوصی اشاره کرد و گفت: بخاری در کتاب خود بابی را با عنوان «من اطلع فی بیت قوم ففقؤا عینه فلا دیة له» گشوده و در آنجا سه حدیث است.

وی ادامه داد: بخاری روایتی را نقل کرده که «ان رجلا اطلع من جحر فی حجر النبی (ص) فقام الیه بمشقص او بمشقاص و جعل یختله لیطعنه» اختلّه یعنی با او درگیر شود. از اختلّ القوم اذا تضاربوا. جُحر بضم الجیم و سکون الحاء به معنای سوراخ یا حفره است. حُجَر جمع حجرة به معنای اتاق و بیت است.

«من نظر فی صِیر باب فقد دَمَرَ»
استاد حوزه علمیه در ادامه به احادیثی که اهل لغت با این مضمون استفاده کرده‌اند اشاره کرد و اظهار داشت: در منابع اهل لغت حدیث «من نظر فی صِیر باب فقد دَمَرَ» به صورت مکرر آمده است لکن اهل لغت در معنای دمر اختلاف نظر دارند، بیشتر اهل لغت دمر در این حدیث را به ورود بدون اذن معنا کرده‌اند. در این معنا نگاه به منزله ورود بدون اذن است.

وی ادامه داد: برخی دمر را مطلق دخول معنا کرده‌اند؛ اعم از این که با اذن باشد یا بدون اذن. اما برخی دیگر از اهل لغت، دمر را به معنای هلاک و هجوم آوردن گرفته‌اند نه به معنای ورود بدون اذن.

حجت‌الاسلام شهریاری بیان داشت: برخی نیز با ترکیب دو قول قبلی گفته‌اند که دمر به معنای هجوم و دخول بدون اذن از ریشه دمار به معنای هلاک است چون این نیز هجوم آوردن به صورتی مکروه است و معنای این حدیث آن است که زشتی کار کسی که سرک می‌کشد مثل زشتی کار کسی است که بدون اذن وارد می شود.

وی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد همان طور که محققان اهل لغت ذکر کرده‌اند دمر به معنای ورود بر خلاف جریان عادی و طبیعی است طوری که مخل به نظم باشد. این معنا غالباً ملازم با دخول بدون اجازه یا هجوم و دشمنی و نیت شرّ است.

استاد حوزه علمیه بیان داشت: در قرآن این کلمه فقط به صیغه تفعیل (تدمیر) به معنای صیرورت و جعل بکار رفته است یعنی وارد کردن بر خلاف نظم و جریان و مرجع، این مفهوم به اخلال در نظام و خارج کردن چیزی از جریان طبیعیش است.

وی افزود: این که گفته‌اند تدمیر به معنای هلاک کردن و از بین بردن و مانند آن است معنای حقیقی لغت نیست بلکه لازمه معنای آن است چون تدمیر نوعی بلا و اعم از هلاک کردن است هرچند غالباً این بلا منجر به هلاک کردن می‌شود.

وی به روایت «مَنْ سَبَقَ طَرْفُه اسْتِئْذَانَه فقد دمَرَ» از کتب الصحاح، الفائق، شمس العلوم و لسان العرب اشاره کرد و گفت: این حدیث اشاره به آن دارد که ممنوعیت ورود بدون اجازه به دلیل چشم و نگاه کردن بوده است و خداوند به این جهت امر کرده هنگام ورود به منزل دیگران اجازه بگیرند که چشم کسی به داخل نیافتد.

بررسی ادله لفظی حرمت حریم خصوصی
حجت‌الاسلام شهریاری در ادامه بررسی ادله لفظی حرمت حریم خصوصی به روایات تنزیل نگاه اشاره کرد و اظهار داشت: هزیل نقل می‌کند که مردی بر درب خانه پیامبر (ص) ایستاد و طلب اذن می‌کرد و در حالی که رو به قبله داشت بر آن درب ایستاد، پیامبر (ص) به او گفت «این گونه از تو یا این گونه، پس همانا طلب اذن به دلیل نگاه است.»

وی بیان داشت: معنای حدیث احتمالاً این است که پیامبر با اشاره به وارد شونده آموزش داده که چگونه نزد درب خانه بایستد که نگاهش به داخل نیافتد.

حجت‌الاسلام شهریاری خاطرنشان کرد: برای این که حکم حریم خصوصی را در این موارد بیان کنیم باید حکم هشت مورد از تصرفات یعنی لمس، تماس، معیت، ورود، نگاه و مشاهده، آگاهی و مطالعه، نشر اطلاعات و مداخله و فضولی را در ادله فقاهتی بررسی کنیم.

وی در پایان گفت: صاحب جواهر در بحث از موجبات محجوریت از جمله صغیر بودن را ذکر کرده و در آن دو وصف بلوغ و رشد را ذکر می‌کند و به تناسب در بحث از بلوغ به وجوب اجازه گرفتن آنان هنگام ورود به اتاق والدین اشاره می‌کند. سپس به استنباط وجوب از آیات و ذکر برخی روایاتی که گذشت می‌پردازد.