نیم قرن از تلاش راهبردی مراجع معظم تقلید با اعزام شایسته و هوشمندانه شخصیت هایی مانند آیت الله دکتر بهشتی و استاد محققی جهت معرفی اسلام اهل البیت(علیهم السلام)  به هامبورگ آلمان ـ به عنوان نخستین مرکز اسلامی در غرب ـ می گذرد. در طول این سالیان، تلاش­های زیادی جهت آموزش معارف اسلامی به مسلمانان ساکن در اروپا، صورت پذیرفته است. با این همه، تربیت طلبه در قلب اروپا امری نوظهور و با اقتضائاتی ویژه قلمداد می­گردد.

در حوزه­ های علمیه داخل منطقه اسلامی به ویژه حوزه مقدسه قم، بخشی از فرآیند تربیت طلبه خود به خود و متاثر از فضای حاکم شکل می­گیرد. در حالی که طلبه­­ در اروپا، از فضای معنوی، تربیتی، اخلاقی، حضور عالمان بزرگ و اساتید طراز اوّل و همچنین فضای سالم زندگی در یک جامعه اسلامی و بسا حتی از آموزش های ابتدایی معارف اسلامی پیش از ورود به حوزه بهره­ مند نیست. مجموعه این عوامل باعث می شود جذب طلبه و سپس رشد معنوی و علمی و نحوه به کارگیری ایشان متفاوت باشد. 

در واقع، به دلیل وجود فضای ضد دینی و ضد اسلامی حاکم در اروپا، حوزه علمیه در آنجا، باید علاوه بر برنامه ­ریزی دقیق جهت آموزش علوم دینی، به روش­های موثر تهذیبی نیز توجه جدی داشته باشد. در نتیجه، اجرای طرح گسترده فرهنگی، تربیتی و بصیرتی، با لحاظ اقتضائات حال طلاب اروپائی، از ضرورت­های این امر است. همچنین باید برنامه ­ریزی خاصی جهت آشنائی طلاب اروپائی، با هویت امّت واحد اسلامی در بلاد مختلف و تمدن بزرگ اسلامی بر اساس گفتمان امام و رهبری صورت پذیرد.

همچنین، کارکردهای آتی طلاب اروپائی نیز باید مورد توجه جدی قرار گیرد. در پاره ­ای از موارد دیده شده برخی طلاب اروپائی تربیت شده در قم، پس از بازگشت، نتوانسته­ اند جایگاه خود را به عنوان مبلغ دین، استاد معارف اسلامی یا مولد دانش دینی بدست آورند و به زندگی عادی پیش از طلبگی خود بازگشته ­اند. بدین شکل با توجه به شرائط خاص زندگی در اروپا، آموزش­های مهارتی دارای تأییدیه و برخوردار از مجوز کار در آنجا و هدایت شغلی و به کارگیری نیروها در متن میدان علمی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، تبلیغی و تربیتی، از بایسته­ های این عرصه است.

علی‌رغم وجود این مشکلات، باید دانست، تربیت طلبه در اروپا مزایای فراوانی نیز دارد. بسیاری از خانواده­ های شیعه ساکن اروپا، تمایل ندارند تا بچه­ هایشان در سنین زیر بیست سال، در شرائطی که دوران تحصیل خود در مدرسه را تازه به اتمام رسانده­ اند، خیلی از ایشان دور شده و برای طلبگی به قم بیایند. بعلاوه در بسیاری از موارد، خانواده ­ها به خصوص خانواده­ های غیر ایرانی ذهنیت درستی از فضای ایران و تحصیل در قم نداشته، به طور طبیعی تمایل اولیه به فرستادن فرزندانشان به آنجا را ندارند. به­ جز مباحث خانوادگی، تفاوت­ های جدی فضای قم و اروپا در حوزه های فرهنگی و آموزشی، باعث می­شود تا طلابی که به یکباره در قم حاضر می­شوند، کمی دچار سرگردانی شوند. تحصیل در اروپا در مقاطع ابتدائی طلبگی، باعث می­شود تا با فرهنگ اسلامی و ایرانی آشنائی پیدا کرده و امکان ورود موثرتر و بهترشان در مقاطع بالاتر به مراکز علمی قم فراهم شود. همچنین برخی جوانان اروپائی که روحیات طلبگی ندارند و به هر دلیلی قصد تحصیل در علوم اسلامی را می­کنند، با آشنائی با فضای طلبگی در اروپا، در صورت پشیمانی، هزینه معنوی و مادی کمتری متحمل خواهند شد.

به یقین برای تحقق امر خطیر تربیت طلبه در محیط اروپا، نقش حوزه مقدسه قم به مثابه حوزه علمیه مادر، بسیار حائز اهمیت است. لذا، بهره‌­مند شدن از ظرفیت عظیم این حوزه مقدسه و در رأس آن، مراجع معظم تقلید و اساتید معزّز، در امور مختلف یک ضرورت تلقی می شود.

البته، مراکز علمی- حوزوی اروپا مانند آکادمی علوم اسلامی آلمان و حوزه علمیه هامبورگ نیز می­توانند قابلیت های خود را در اعتلای علم دینی، عملی سازند. مواردی مانند ترویج دانش­ تولید شده در مراکز حوزوی و علمی داخلی، ترجمه کتب، مقالات و سایر مکتوبات علمی، برگزاری همایش­ های علوم اسلامی در اروپا، برقراری ارتباط بین مراکز علمی قم و دانشگاه­ها و مراکز علمی معتبر اروپا، موضوع شناسی و تبیین و انتقال مسائل مستحدثه و شبهات مطروحه و رصد گفتمان های جدید در ابعاد مختلف مرتبط با علوم اسلامی، از جمله اموری هستند، که توسط این مراکز قابل پیگیری­ اند.  

در راستای تربیت طلبه اروپائی، آکادمی اسلامی آلمان، این توفیق را یافته، که پنج سال پیش، برحسب نیازهای موجود، حوزه علمیه هامبورگ را با عنایات صاحب حوزه های علمیه، امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، در قلب اروپای مرکزی راه ­اندازی کند. یکی از تمایزات جدی این حوزه علمیه با سایر مراکز آموزش معارف اسلامی در اروپا، آموزش اختصاصی هر روزه طلاب، منطبق با برنامه ­های آموزشی رایج در حوزه ­­های علمیه است. فراهم کردن خوابگاه برای طلابی که از شهر های مختلف آلمان و کشورهای فرانسه، هلند، اتریش و سوئیس  به این حوزه آمده ­اند و همچنین، اجرای برنامه­ های مکرر تهذیبی با رعایت اقتضائات خاص این طلاب و تلاش در جهت تربیت نیروی انسانی موثر، از جمله اموری است که در این حوزه علمیه انجام شده است. در حال حاضر حدود پنجاه طلبه در پایه ­های اول تا پنجم، در این حوزه علمیه مشغول به تحصیل هستند.

همایش «آکادمی اسلامی آلمان و ظرفیت­های بین المللی حوزه ­های علمیه» گامی برای تبیین ترابط حوزه علمیه هامبورگ با حوزه علمیه مادر در جهان اسلام است. اصلی­ترین محورهای برگزاری این همایش عبارتند از:

1. ۱. فرصت ها و ظرفیت های آموزشی بلند مدت و کوتاه مدت در اروپا؛
2. ۲. پژوهش و تبادلات علمی  فرهنگی در اروپا؛

خاطرنشان می شود: همایش«آکادمی اسلامی آلمان و ظرفیت­ های بین اللملی حوزه­ های علمیه» در 15 اردیبهشت ماه 1397 در شهر مقدس قم و باحضور فضلا، اساتید و مسئولان مرتبط با این امر برگزار خواهد شد. در این همایش که با شرکت طلاب حوزه علمیه هامبورگ، طلاب آلمانی و اروپائی ساکن در قم اجرا می­ شود، پیرامون محورهای یاد شده، بحث و تبادل نظر صورت خواهد گرفت.

آکادمی اسلامی آلمان

اردیبهشت 1397