حضرت آیت الله جوادی آملی، در جمع مسئولان، اساتید و طلاب حوزه علمیه مشهد، در مدرسه علمیه عالی نواب به موضوع «رسالت حوزه های علمیه» پرداختند و با اشاره به اینکه وقتی دین طلوع کرد اولین بیان او «طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِیضَةٌ» بود، گفتند: جاهلیت وقتی به تمدن و مدنیت تبدیل می شود که عنصر محور آن «علم» باشد. حضرت نفرمود که طلب علم واجب است، بلکه فرمود: طلب علم «فَرِیضَةٌ» است؛ این «تا»ی فریضه، تای مبالغه است، یعنی یادگرفتن و علم آموزی بسیار بسیار واجب است.

ایشان ادامه دادند: آن علمی که یادگیری اش فریضه و بسیار واجب است، متن آن را قرآن کریم برای ما مشخص کرد و فرمود که «و یعلّمهم الکتاب و الحکمة»، این نیازمند به شرح است که این کتاب و حکمت چیست؟

معظم له با بیان اینکه رسول گرامی اسلام(ص) در حدیثی مهمترین علمی که یادگیری آن واجب است را با تاکید «إنّما» به ما معرفی می کند و می فرماید «إنّما العلم ثلاثة: آیة محکمة، أو فریضة عادلة، أو سنّة قائمة»، خاطرنشان کردند: مشکل حوزه های علمیه ما همین است که هم آیه محکمه و هم فریضه عادله و هم سنت قائمه را فقه و اصول دانستند در حالی که آیه محکمه مربوط به خداشناسی امامت شناسی، معاد شناسی، انسان شناسی و امثالهم است و فریضه عادله و هم سنت قائمه مربوط به فقه، اخلاق و حقوق می شود، یعنی دین به ما گفته است که چه بخوانید.

حضرت آیت الله جوادی آملی در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشتند: اگر معلوم شد که طلب علم فریضه است نه واجب و اگر معلوم شد محور تعلیم کتاب و حکمت است و اگر کتاب و حکمت با آن تثلیث «آیة محکمة، فریضة عادلة و سنّة قائمة» تفسیر شده است یک مدرسه لازم است که اساتید و علما بیایند و این کتاب و سنت را زنده کنند.

ایشان با اشاره به اینکه اگر حوزه و مدرسه ای نباشد و اگر یک پایگاه فکری جامعی نباشد، هرگز مردان بزرگ بر نمی خیزند، ابراز کردند: وجود مبارک امام صادق(ع) در روایتی می فرماید که این حکومت عباسی به اسلام و مسلمین ظلم می کند، چرا که اجازه نمی دهد من در یک جای خوش آب و هوا مانند طائف که می تواند حوزه دوازده ماهه داشته باشد حوزه علمیه ای تاسیس کنم و خودم هم در آنجا سکونت داشته باشم و به تربیت شاگردان بپردازم.

معظم له در همین راستا گفتند: حوزه علمیه مشهد این موقعیت را دارد که در سایه برکات وجود مبارک ثامن الحجج(ع)، حوزه علمیه بدون تعطیلی و دوازده ماهه داشته باشد.

حضرت آیت الله جوادی آملی، با تاکید بر اینکه وظیفه و رسالت اصلی حوزه این است که «لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ» باشد، توضیح دادند: خداوند قرآن را نازل نکرد که برای یک ملت و مملکت باشد، این کتاب برای همه بشر و کتابی جهانی است و این وظیفه همه ما را مشخص می کند که باید جهانی فکر کنیم و حرف بزنیم.

ایشان ادامه دادند: این «لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ» یعنی این کتاب آنقدر توانمند هست که بر همه مکاتب دیگر جهان پیروز شود و ظفر یابد و این کار به دست شماست و اگر رسول گرامی اسلام فرمود «الاسلامُ یعلو ولا یعلی عَلَیهِ» این جمله خبریه است که به داعی انشاء القاء شده؛ یعنی بر همه شما لازم و واجب است که بکوشید جهانی بیاندیشید و جهانی حرف بزنید.

این مرجع تقلید با بیان اینکه لازمه این کار این است که همه مکاتب جهان را با دقت مطالعه و بررسی کنید و تا مکاتب جهان را نشناسید که نمی توانید اظهار نظر کنید، یادآور شدند: این می شود «آیة محکمة»؛ این نه متزمن است که به زمان خاصی اختصاص داشته باشد و نه متمکن است که به مکان خاصی اختصاص پیدا کند. پس این «لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ» وظیفه و هدف اصلی ماست و باید به این سمت حرکت کنیم و این شدنی است.

حضرت آیت الله جوادی آملی ابراز کردند: وقتی مدرسه، مدیر و مدرس درست شد، آن گاه علوم هم که مشخص شده است، هدف هم مشخص شده است و راه هم مشخص شده است اما شما طلاب باید بدانید که معلمان اصلی ما فرشتگان هستند، فرشتگان ما را در رسیدن به این هدف والا یاری می کنند.

ایشان با اشاره به اینکه همه محدثان این حدیث را نقل کرده اند که «إن الملائکه لتضعوا أجنحتها تحت اقدام طلاب العلوم»، گفتند: اینکه حضرت فرمود: فرشتگان فراشان مدارس علمیه هستند و پرهای خود را زیر قدم های طالبان علوم پهن می کنند، چند پیام برای ما دارد؛ اول اینکه، ای طالبان علم تلاش کنید پَر در بیاورید، در مرحله بعد به ما می گویند: حالا که عالم شدید و پر درآوردید، تلاش کنید که پرواز کنید.

معظم له افزودند: شیخ مفید در امالی این حدیث را نقل می کند که علم برای آن است که ملکوتی بشوید، فرمود وقتی عالم شدید به علم تان عمل کنید تا پرواز کنید.

ایشان، نکته سوم را اینگونه تبیین کردند که از جهت حرکت کنید نه در جهت، یعنی از زمین به آسمان صعود کنید و تا ملکوت بالا بروید. گرچه خداوند در قرآن فرمود که من ملکوت عالم را به خلیل خود دائم نشان می دادم، اما در جای دیگر به ما که فرزندان خلیل حق هستیم هم فرمود: شما راه پدر خود را بروید، او ملکوت را دید، شما هم بنگرید شاید ببنید. البته بین «نگاه» و «دیدن» فرق است، بین «نظر» و «رویت» فرق است، هر نگاه به دیدن نمی رسد و هر نظر به رویت ختم نمی شود اما از ما خواستند که تلاش کنیم تا به آن مرحله برسیم.

آیت الله العظمی جوادی آملی در بخش پایانی فرمایشات خود اظهار کردند: اگر حوزه به این جایگاه رسید که قدر این فراشان را دانست، آنگاه آنها نیز فیض را از بالا می گیرند و به ما می رسانند و ما را یاری می کنند تا این راه را آسانتر طی کنیم. وقتی این راه را طی کردیم و عالم شدیم آنگاه خداوند و فرشتگان بر ما صلوات خواهند فرستاد، چرا ما به این درجه نرسیم؟! چرا ما همتای فرشتگان نشویم؟!

ایشان ادامه دادند: خداوند به قلم و مسطورات قسم یاد کرد چرا قلم و مسطورات ما از آن قِسمی نباشد که خدا به آنها قَسم یاد می کند، این شدنی است، از همین حوزه ها مردانی برخاستند که اینچنین بودند، چرا ما اینچنین نشویم؟

معظم له با اشاره به سوابق درخشان حوزه علمیه خراسان و با بیان اینکه این حوزه سوابق درخشان فراوانی دارد، توصیه کردند: مدیریت این حوزه علمیه در گام اول جلوی «نهال فروشی» را جداً بگیرد و با شناسایی استعدادهای راغی از آنها حمایت کند تا از حوزه و مسیر درس و تحقیق خارج نشوند.

ایشان با استفاده از تعبیر «نهال فروشی» نسبت به استعدادهایی که در حوزه علمیه تحصیل می ­کنند، توضیح داد: نهال فروشی جزو بدترین کارهاست، یعنی اگر طلبه ای مستعد است باید مسیر خواجه نصیر را طی کند و افرادی را برای پاسخ به نیازهای جامعه و نظام تربیت کند، نه اینکه خودش در مسیری غیر از علم آموزی قرار بگیرد.

این مرجع تقلید افزودند: تامین مدرسان عالم برای سال های آینده وظیفه مهم مدیریت حوزه هاست تا به برکات شما اساتید و فضلا، زمینه «لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ» محقق شود.

حضرت آیت الله جوادی آملی با اشاره به تلاش سید مرتضی و تربیت شاگردانی بزرگ، گفتند: حوزه علمیه باید استعدادیابی کند تا محصولی مانند آنچه در حوزه علمیه نجف به ثمر نشسته، به بار بنشاند.