حضرت آیت الله جوادی آملی به مناسبت چهلمین روز ارتحال آیت الله امینی عضو فقید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پیامی صادر کردند، متن پیام معظم له بدین شرح است:

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

ارتحال عالم ربانی، حکیمی متأله، متخلق به اخلاق الهی حضرت آیت الله حاج شیخ ابراهیم امینی اصفهانی(قدّس سره) را تعزیت و تسلیت عرض می کنیم. این سانحه سنگین و مصیبت دشوار برای جامعه علمی بسیار سخت و ثقیل بود. سرّ سختی این مصیبت سنگین و سانحه دشوار آن است که آیت الله امینی هم دارای ملکات فاضله فراوانی بود و به همان اندازه که عظیم بود ناشناخته بود. برخی ها عظیم اند و به عظمت شناخته اند، بعضی ها به مقدار عظمتشان معروف اند ولی آیت الله امینی عظیمی بود که نه تنها به مقدار عظمت او شناخته نشده بود به کمتر از آن هم شهرت نیافت. گرچه همگان او را می شناختند و همگان به او ارادت می ورزیدند، از علم او آگاه بودند، از عدل او مستحضر بودند، از حضور اجتماعی ایشان بی خبر نبودند، از حضور سیاسی او مطلع بودند و محرَم امام و امین امت بودن را می دانستند اما اینها شمّه ای از فضایل آیت الله امینی است نه جنس اوست و نه فصل اوست، این یک حدّ رسمی است نه حدّ حقیقی، تعریف رسمی است نه تعریف حقیقی.

توضیح مطلب این است که ذات أقدس الهی خود را به اوصاف جمال و جلال می ستاید، بعد نگاه می کنیم می بینیم نموداری از آن جمال و جلال را در درجه اُولی برای انبیا و اولیای ویژه و معصومین(علیهم السلام) بازگو می کند بعد صحابه و اصحاب ائمه و پیروان آنها را هم برخوردار از آن جمال و جلال می داند تا روشن شود ﴿ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّه ﴾[1] همه اینها ظهور ذات أقدس الهی است. یکی از اوصاف برجسته ذات أقدس الهی این است که او جِدّ است، لعب و لهو در کار او نیست؛ هم آن وصف ثبوتی و هم این وصف سلبی برای ذات أقدس الهی است «بالذات»، فرمود ما اهل لهو نیستیم ما اهل بازی نیستیم. [2]آن گاه مردان الهی را در دو بخش به همین وصف ثبوتی و سلبی می ستاید؛ مردان الهی را می گوید اینها ﴿رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّه﴾[3] آن بخش ثبوتی آنها، بخش سلبی آنها را در سوره «مؤمنون» بیان می کند که مردان الهی مردان جِدّ هستند و از لغو و لهب و لعب پرهیز می کنند ﴿عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون﴾. [4] این صفت سلبی را توسعه می دهند می گویند مردان بزرگ و بزرگ مردان الهی نه اهل بازی اند و نه می شود آنها را به بازی گرفت؛ هم ﴿عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون﴾ هستند و اهل بازی نیستند و اهل لغو نیستند و اهل لهو و لعب نیستند، هم ﴿رِجَالٌ لاَّ تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَ لاَ بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَّه﴾[5] نمی شود آنها را به بازی گرفت؛ یعنی اگر خدای سبحان در جمال و جلال جِدّ است، مظاهری در مخلوقات او هستند که آنها در جمال و جلال جِدّ هستند نه اهل بازی هستند و نه می شود آنها را به بازی گرفت.

مرحوم آیت الله امینی در صف مقدّم این گونه از وصف های جدّی و پرهیز از لغو و لهو بود، هیچ وقت نمی شد او را به بازی گرفت چه اینکه خود ایشان اهل بازی نبود. قریب به یک قرن زندگی کردن لغو نداشتن، لهو نداشتن، بازی نداشتن؛ نه اهل بازی بود و نه می شد او را بازی گرفت، بسیار مرد جِدّ عمیق، پخته، خردمند و اندیشه ورز بود. «هذا اولاً».

و ثانیاً در بحث های علمی عمیق بود در جلسات علمی و خصوصی علامه طباطبایی صاحب نظر بود، سؤالات عمیقی می کرد، توقّعات عمیقانه داشت. چند سال در محضر ایشان اسفار را با هم مباحثه می کردیم. تا مطلب دقیق و عمیق حکمت متعالیه برای او حل نمی شد صرف نظر نمی کرد و نمی گذشت. طرح خوبی داشت، احتمالات خوبی داشت، اشکالات خوبی داشت، پاسخ های خوبی می داد و اگر کسی از نزدیک این حکیم متأله را بررسی نمی کرد و نمی دید و با او بحث نمی کرد، مقدار علمی ایشان برای او روشن نمی شد. بنده که سالیان متمادی اسفار را با ایشان مباحثه می کردم می دانم که چقدر عمق فکری داشتند. «هذا ثانیاً».

اما مرحله سوم آن عظمت و جمال و جلال فقهی و فلسفی را در اختیار داشت؛ نه تنها سعی می کرد تظاهری به این علوم نکند بلکه می کوشید آنها را درجه بندی کند، حاصل و محصول آنها را بررسی کند، درختی غرس کند به نام «فقه» و «فلسفه»، اولاً؛ از این درخت میوه بچیند به نام حاصل درخت، ثانیاً؛ این حاصل را شربت درست کند، ثالثاً؛ رقیق کند، رابعاً؛ به صورت تألیفات «سهل الوصول» قرار بدهد، خامساً؛ تا جوان ها استفاده کنند. شما کتاب های عمیق مصطلح فلسفی و فقهی را از ایشان به یاد ندارید اما آنها حاصل درخت «فقه» است و ایشان محصول درخت «فقه» را محصول آن حاصل را به صورت نرم و رقیق و دقیق در تألیفاتی که برای جوان ها داشت و نوجوان ها داشت، یا در سخنرانی ها و خطبه های پُر برکت نماز جمعه ایراد می فرمود، این محصول حاصل آن شجره سالیان زحمت کشیده حوزوی ایشان است.

درست است کتابی به حسب ظاهر ساده است، کتابی است که جوان و نوجوان می فهمند، یا خطبه و خطابه ای داشت که جوان و نوجوان می فهمند ولی این از راه نرسید، این شربت و محصول آن میوه ای است که آن میوه حاصل شجره طوبایی است که سالیان متمادی در درس آیت الله العظمی بروجردی و امام راحل، «فقه» و «اصول» شرکت کرد، در مشهد و در محضر و در مدرَس علامه بی بدیل حضرت سیدنا الاستاد آقای طباطبایی(قدّس الله نفسه الزکیه) چه در جلسات درس رسمی و عمومی و چه در جلسات خصوصی شرکت می کرد. این تثلیث را یعنی درخت بارآوردن را، درخت را به ثمر رساندن را، میوه درخت را به صورت شربت درآوردن را مرحوم حکیم متأله حاج شیخ ابراهیم امینی(رضوان الله تعالی علیه) داشت، آن را نرم کرد، گاهی در خطبه گاهی در خطابه گاهی در بنان گاهی در بیان در اختیار این جوان ها و نوجوان ها و سالمندان قرار می داد.

بخش دیگری از فضایل و فواضل این رادمرد الهی این بود که او امین امام بود؛ چه در مسایل سیاسی چه در مسایل مالی. امین سیاست بودن، امین نظام بودن کار آسانی نیست چون خود این بار سیاسی و بار اجتماعی این قدر سنگین است که هضم آن مشکل، نگهداری و نگهبانی آن آسان نیست. در مسایل مالی که گاهی به ایشان ارجاع می شد، در بعثه ها که در خدمتشان بودیم از طرف امام این سمَت را داشت، مرحوم آیت الله غیوری بودند که مورد اعتماد این بزرگوار و امام راحل(رضوان الله تعالی علیه) مرحوم آیت الله امینی بودند همه اینها را به محضر ایشان می آوردند حفظ می کردند، امین به تمام «معنی الکلمة» بودند.

الان که ارتحال کردند در کنار مأدبه آن حکمت و مائده این معدلت نشسته اند «طوبی له و حسن مآب»! این سانحه سنگین را به حوزه های علمیه و به مردان بزرگ و بزرگوار اصفهان و به شاگردان ایشان و به امت اسلامی و به رهبر محترم این نظام تعزیت عرض می کنیم و تسلیت عرض می کنیم و از ذات أقدس الهی مسئلت می کنیم روح ایشان را با انبیا و اولیای الهی محشور بفرماید و راه ایشان را پُر رهرو قرار بدهد! بیت مکرّم ایشان را مورد عنایت ویژه خود قرار بده! فرزند بزرگ و بزرگوار ایشان که بخش پایانی زندگی را در صحابت ایشان گذراندند و به عنوان پرستار ایشان بودند مورد لطف ویژه خود قرار بدهد! این ادعیه را در حق مؤمنین مستجاب بفرماید!

«غفر الله لنا و لکم و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته»

[1]. سوره نحل، آیه53-

[2]. اشاره به سوره انبیا، آیه16؛ سوره دخان، آیه38؛ ﴿ما بَیْنَهُما لاعِبین﴾.

[3]. سوره احزاب، آیه23-

[4]. سوره مؤمنون، آیه3-

[5]. سوره نور، آیه37-