برای شناخت منزلت و شأن حضرت زهرا سلام الله علیها باید به آیه های قرآن کریم و حدیث و کلام پیامبر(ص) و اهل بیت علیهم السلام مراجعه کنیم تا از میان آن ها بتوانیم در حد وسع خود، شناختی زا منزلت بانوی گرامی اسلام داشته باشیم و بدانیم به چه دلیل حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان الگو و سرآمد مردان و زنان عالم معرفی شده اند. به طوری که پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه بارها در کلام گهربار خود به منزلت آن حضرت در نزد خدای متعال اشاره فرمودند و همچنین حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام ایشان را الگوی کاملی برای مردم جهان معرفی می کردند. و یا ائمه اطهار علیهم السلام هر بار نام مادر گرامی خود را می بردند، به قدری تواضع و خشوع از خود نشان می دادند که مشخص می کرد حتی نام مبارک آن حضرت منزلتی دارد که باید در برابر آن تواضع و فروتنی نشان دهیم.

خبرگزاری تسنیم در گفت وگویی که با دکتر مریم فدایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر اسلامی، انجام داده به بررسی برخی از آیات قران کریم که اشاره به شأن و منزلت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دارد، پرداخته است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می دهد، بشارت هایی که به اهل ایمان داده شده، حد اعلایی دارد که مخصوص حضرت زهرا سلام الله علیها و ائمه اطهار علیهم السلام است. البته در برخی از موارد هم به طور ویژه به آن بانوی مکرم بشارت داده است. یکی از این موارد به زمانی برمی گردد که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به خانه دختر گرامی خود رفتند و ایشان را در حالی مشاهده کردند که لباسی از پوست شتر بر تن داشته، با دست خود در حال آسیاب کردن بودند و فرزندشان را هم شیر می دادند. اشک پیامبر صلوات الله علیه از دیدن این صحنه سرازیر شده و فرمودند: «دخترم سختی های این دنیا را تحمل کن که شیرینی و راحتی ابدی آخرت در انتظار توست.» حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند که بابت نعمت ها از خدای متعال شاکر و قدردان هستم و شکر خداوند را به جای آوردند. در شأن آن حضرت آیه ای از سوره ضحی نازل شده که می فرماید: «وَ لَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی؛ و به زودی پروردگارت آن قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.»

اشاره قرآن به منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها

بر اساس روایت ها و احادیث، برخی از آیات قران کریم اشاره به مقام و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها دارد. ممکن است چند نمونه از این آیات را عنوان کنید؟

یکی از این آیات مربوط به سوره مبارکه قدر است که در روایت هایی اشاره شده که منظور از این آیات شأن و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها است. چنانکه هر کسی آن بانوی گرامی را بشناسد به طوری که حق ایشان است، یقیناً شب قدر را درک کرده است و همانا آن حضرت فاطمه نامیده شده به این علت که مردم از شناخت و درک او عاجز هستند.

همچنین آیه 36 سوره مبارکه نور هم اشاره به منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها دارد. چنانکه خدای متال می فرماید: «فِی بُیوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یذْکرَ فِیهَا اسْمُهُ یسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ؛ (این چراغ پرفروغ) در خانه هایی قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهای آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوس بازان در امان باشد) خانه هایی که نام خدا در آن ها برده می شود و صبح و شام در آن ها تسبیح او می گویند.»

روایت شده که این آیه شریفه را پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در جمع مردم تلاوت فرمودند. همان موقع یکی از مسلمانان در حالی که به خانه امام علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره می کرد، سؤال کرد که آیا این خانه هم از همان خانه ها است؟ پیغمبر صلوات الله علیه فرمودند: «بله. از برترین آن ها است.»

در روایتی هم آمده از این آیه تلاوت می شد که ابن عباس پیامبر صلوات الله علیه سؤال کرد که این خانه ها کدام هستند؟ که حضرت فرمودند: «خانه های انبیا علیهم السلام» و با دست مبارک خود خانه حضرت زهرا سلام الله علیها را نشان می دادند.

تعبیر پیامبر صلوات الله علیه از یک حکم قرآنی

گویا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در حکم برخی از آیات قرآن کریم، حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را مستثنا می دانستند، مانند زمانی که حکم الهی مبنی بر خطاب قرار دادن آن حضرت رسید.

بله. به هر حال حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در نزد خداوند متعال دارای ارج و جایگاه ویژه ای هستند و رسول اکرم صلی الله علیه و آله به این موضوع کاملاً واقف هستند. به عنوان مثال زمانی که آیه 63 از سوره نور نازل شد، این اتفاق افتاد. به طوری که خداوند در این آیه می فرماید: «لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَینَکمْ کدُعَاءِ بَعْضِکم بَعْضًا؛ صدا کردن پیامبر را در میان خود، مانند صدا کردن یکدیگر قرار ندهید.»

در این باره روایت شده که حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند وقتی این آیه شریفه نازل شد، از اینکه بگویم «پرد جان» خودداری کردم و آن حضرت را رسول الله خطاب کردم. پیامبر صلی الله علیه و آله به من روی کرده و فرمودند: «فاطمه جان، این آیه درباره تو و خانواده و نسل تو نازل نشده است. زیرا تو از منی و من از تو. این آیه درباره ستمکاران و انسان های خودخواه و متکبر قریش نازل شده است. تو من بگو پدرم که این کلام دلم را زنده می کند و خدا را راضی می کند.»

بشارتی به بانوی گرامی اسلام

آیا در آیات قرآن کریم بشارتی به حضرت زهرا سلام الله علیها داده شده است؟

بشارت هایی که به اهل ایمان داده شده، حد اعلایی دارد که مخصوص حضرت زهرا سلام الله علیها و ائمه اطهار علیهم السلام است. البته در برخی از موارد هم به طور ویژه به آن بانوی مکرم بشارت داده است.

یکی از این موارد به زمانی برمی گردد که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به خانه دختر گرامی خود رفتند و ایشان را در حالی مشاهده کردند که لباسی از پوست شتر بر تن داشته، با دست خود در حال آسیاب کردن بودند و فرزندشان را هم شیر می دادند. اشک پیامبر صلوات الله علیه از دیدن این صحنه سرازیر شده و فرمودند: «دخترم سختی های این دنیا را تحمل کن که شیرینی و راحتی ابدی آخرت در انتظار توست.»

حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند که بابت نعمت ها از خدای متعال شاکر و قدردان هستم و شکر خداوند را به جای آوردند. در شأن آن حضرت آیه ای از سوره ضحی نازل شده که می فرماید: «وَ لَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی؛ و به زودی پروردگارت آن قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.»

شفیع روز قیامت

مقام شفاعت یکی از مقام های حضرت زهرا سلام الله علیها در عالم قیامت است. آیا این مطلب در آیات قرآن کریم هم مورد تصریح قرار گرفته است؟

در آیات قرآن به موضوع شفاعت اشاره هایی شده است. اما تعبیر و تفسیر آیات قرآن کریم را باید در کلام رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و بیان ائمه اطهار علیهم السلام جستجو کنیم. به عنوان مثال خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «یومئذ یفرح المؤمنون، بنصرالله ینصر من یشاء؛ در آن روز مؤمنان به خاطر یاری خداوند خوشحال خواهند شد و او هرکس را بخواهد یاری می دهد.»

شیخ صدوق در تفسیر این آیه به کلامی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله اشاره کرده که ایشان از حضرت جبرئیل علیه السلام سؤال کرد: «چرا فاطمه در آسمان ها به نام منصوره و در زمین به نام فاطمه خوانده می شود؟»

جبرئیل علیه السلام فرمود: «او در زمین فاطمه نامیده شده است به این علت که شیعیان و دوستداران او از آتش جهنم و دشمنان او از محبتش دور شده اند و در آسمان ها نیز منصوره نام گرفته است به دلیل یاری کردن مؤمنان در عالم قیامت، آن چنانکه منظور از قول خداوند تعالی در آیات یومئذ یفرح المؤمنون بنصر الله من یشاء، یاری فاطمه سلام الله علیها به محبان و دوستدارانش در قیامت است.»

چنین مطلبی در آیات دیگری هم عنوان شده است؟

در چند مورد دیگر به این موضوع اشاره شده است. یکی از آن ها آیه ای از سوره مبارکه انبیا است که می فرماید: «لَا یحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِکةُ هَذَا یوْمُکمُ الَّذِی کنتُمْ تُوعَدُونَ؛ وحشت بزرگ، آن ها را اندوهگین نمی کند و فرشتگان به استقبالشان می آیند (و می گویند:) این همان روزی است که به شما وعده داده می شد.»

نبی مکرم اسلام صلوات الله علیه در تفسیر این آیه فرموده اند که: «به خدا سوگند آن ها فاطمه سلام الله علیها و ذریه و شیعیان او هستند.»

در حدیث و روایت دیگری درباره آیه نور که می فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کمِشْکاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ» عنوان شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «نور دخترم فاطمه از نور خداوند است.»