۴ مرداد ۸۹۲ هجری قمری روز تولد شاه اسماعیل صفوی و تابستان سال ۹۰۷ قمری روز قیام شاه اسماعیل است که این دو تقارن در کنار سفر پر برکت مقام معظم رهبری به استان اردبیل در مرداد سال ۱۳۷۹ سبب شد تا این روز به نام استان اردبیل شناخته شود.

این روز به عنوان روز استان اردبیل به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد شد و با توجه به اینکه سنگ بنای تفکر وحدت مذهبی و جغرافیایی کشور با روی کار آمدن خاندان صفویه و قیام شاه اسماعیل گذاشته شده بود، روز چهارم مرداد به عنوان روز شیخ صفی الدین اردبیلی عارف نامی تاریخ تشیع در تقویم رسمی کشور ثبت شد.

با توجه به خدمات صفویه و شیخ صفی الدین به ایران و تشیع مناسب بود تا یک روز در تقویم رسمی کشور به نام سلطان العارفین ثبت شود که مناسب ترین روز برای ثبت این رویداد مهم روز چهارم مرداد بود چرا که چهارم مرداد جایگاه ویژه ای در استان اردبیل دارد.

روز استان اردبیل، روزی است که همزمان با آن در ۹۰۷ هجری شاه اسماعیل اول، حکومت شیعی ایرانی صفویان را تاسیس کرد؛ او فرزند دلاور اردبیل است. اسماعیل فرزند حیدر در ۹۰۵ هجری شروان را تصرف کرده و انتقام خون شیخ حیدر و شیخ جنید پدر و پدر بزرگش را از شروانشاهان گرفته بود.

دوره حکومت شاه اسماعیل قلمرو ایران بسط یافت و یکپارچگی ملی و مذهبی تحقق پیدا کرد، فرمانروایی او ۲۵ سال طول کشید و طی آن قلمرو ملی را تا جیحون در شرق و بغداد در غرب رساند. از آنجا که اردبیل زادگاه شاه اسماعیل و اجداد اوست، روز تاسیس دولت صفوی روز اردبیل نام گرفته است.

طبق اسناد تاریخی، سلسله صفویه به عنوان یکی از تاثیرگذارترین و مهم ترین سلسله های ایرانی پس از اسلام در روز چهارم مردادماه تاسیس شد و شاهد نوآوری های علمی و معماری شگرفی در زمان صفویان هستیم به طوری که دانشمندان ایران سرآمد جهانیان شدند.

در این دوره دانشمندان و عارفان بسیاری از جمله ملاصدرا شیرازی، شیخ بهانی، سپهسالار الله وردی خان، حسین خوانساری، علامه مجلسی، میرداماد در کنار هنرمندان برجسته ای همچون میرعماد، آقامیرک، رضا عباسی و. حضور داشتند که هر کدام در حرفه خود صاحب سبک بودند وهنوز هم آثار این دانشمندان و نبوغ آن ها در جهان بی مثال است.

شیخ صفی الدین اردبیلی نامش با فرهنگ و تاریخ و روز اردبیل گره خورده است، او را با اشعارش که به زبان آذری سروده می شناسند و از همه مهمتر او نیای خاندان صفویه نیز بوده است. شیخ صفی الدین اردبیلی یک زاهد و شاعر تمام عیار اردبیلی بود که توانست رد پای خود را در ایران برجای بگذارد و بزرگداشت این شخصیت بزرگ تاریخ ساز همه ساله به صورت باشکوه با برنامه ها و همایش های مختلف به ویژه در سال های اخیر برگزار می شد.

۴ مرداد، روز ملی بزرگداشت شیخ صفی الدین اردبیلی و روز اردبیلمدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل در گفتگو با رادیو مرکز اردبیل گفت: ثبت ۴ مرداد در تقویم رسمی کشور به عنوان روز ملی بزرگداشت شیخ صفی الدین اردبیلی و روز اردبیل نقطه عطف مهمی برای استان اردبیل است.

فلاحی اظهار کرد: روز چهارم مردادماه سالروز استقرار سلسله صفویه یکی از مهمترین رویداد های تاریخی کشور است که برخی مورخان تاریخ این خطه را به قبل و بعد از آن تقسیم می کنند.

وی افزود: چهارم مرداد روزی است که شاه اسماعیل صفوی از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی در چنین تاریخی توانست با اعلام رسمی حکومتی منسجم وحدت ملی و دینی را در کشور حاکم کرده و با برافراشتن پرچم شیعه، اتحاد سیاسی و مذهبی را در کشوری که با حکومت های ملوک الطوایفی پاره پاره شده بود، فراهم آورد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل بیان کرد: خدمات شیخ صفی و فرزند وی شاه اسماعیل صفوی در حالی ایران را به انسجام رسانید که تا به امروز برکات آن ملموس بوده و به عینه قابل مشاهده است، اما در طرح، اطلاع رسانی و تبیین آن ضعف های قابل توجهی مشاهده می شود که موجب شد موضوع ثبت این روز تاریخی در تقویم رسمی کشور طی سال های اخیر به مطالبه جدی اصحاب فرهنگ استان تبدیل شود.

مسئولیت خطیر مسئولان در تبیین هویت تاریخی

فلاحی ادامه داد: در راستای پاسخ به این مطالبه بزرگداشت سالانه هفته استان اردبیل از چهارم مرداد به مدت یک هفته، راه اندازی پژوهشکده صفویه شناسی، حمایت از رساله های مرتبط با صفویه، همایش علمی سالانه صفویه شناسی، مرمت، صیانت و معرفی مجموعه جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و سایر اقدامات صورت گرفته از گذشته در راستای تبیین هویت تاریخی دوره صفوی انجام شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل گفت: با این وجود مسئولان ثبت چهارم مرداد در تقویم رسمی کشور را نقطه عطف برنامه های خود توصیف کرده اند که با تحقق آن مسئولیت خطیری متوجه اصحاب فرهنگ و دستگاه های فرهنگی خواهد شد.

وی افزود: در این راستا نقش صفویه در شکوفایی هنر و معماری، تاثیر بانوان دوره صفوی در شکل گیری رویداد های تاریخی، اثرات ماندگار در فرهنگ کشور، تغییر ادبیات با اعلام زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور، رویداد های برون مرزی و بین المللی که در عهد صفوی به وقوع پیوست و اثرات آن همچنان باقی است و تاثیر تصمیمات شاه اسماعیل و حاکمان بعد از وی در وضعیت سیاسی امروز کشور، نیازمند تحقیق و پژوهش است.

4 مرداد، روز ملی بزرگداشت شیخ صفی الدین اردبیلی و روز اردبیل