شهید اول در سال ۷۳۴ق در جزّین، از روستا های جبل عامل در لبنان متولد شد و پدر وی جمال الدین مکی بن شمس الدین محمد بن حامد بود. بنا بر آن چه در منابع آمده وی به «ابن مکی»، «امام الفقیه»، «شهید» یا «شهید اول» شهرت دارد.

در عهد سلطنت برقوق، شخصی به نام «یوسف بن یحیی» که از مخالفان شهید بود، مطالبی خلاف واقع و نامشروع به عنوان «فتاوی شمس الدین محمد» تنظیم کرده صد ها نفر را بر آن گواه گرفت. قاضی شام، قاضی برهان الدین مالکی از شهید خواست از این مطالب خود توبه کند.

ابراز توبه به معنای قبول اتهامات بود لذا «شهید» نپذیرفت و به زندان افتاد. یک سال بعد در دادگاهی علی رغم انکار و تکذیب مطالب از جانب شهید، با فتوای قاضی برهان الدین مالکی و عباد بن جماعة شافعی، حکم به ریختن خونش دادند. در آن زمان شهید اول ۵۲ سال داشت.

شهید اول پنج شنبه ۹ جمادی الاول ۷۸۶ق در قلعۀ شام به شهادت رسید؛ به همین مناسبت خبرگزاری رسا با یکی از اساتید حوزه علمیه کرمان که نسبت به تاریخ فقها و علمای شیعه اشراف خوبی دارد در خصوص شخصیت و مبارزات شهید اول به گفت وگو پرداخت.

حجت الاسلام حسین حائری استاد سطح عالی حوزه علمیه کرمان در گفت وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، گفت: مرحوم شهید اول یک استثنا در میان فقهای شیعه بوده که این امر چندین جهت دارد؛ تمام علوم شهید اول به یک واسطه به مرحوم علامه حلی می رسد و این امر زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم علامه حلی برای تثبیت تشیع بسیار تلاش کرد.

وی در خصوص تلاش های مرحوم علامه حلی و فرزندش فخرالمحققین گفت: مرحوم علامه و پسرش حق بزرگی به گردن عالم تشیع دارند و برای گسترش و تثبیت تشیع به خصوص در ایران تلاش کردند؛ شهادت شهید اول به خاطر تشیع بود و خون ایشان برای حفظ تشیع ریخته شد و همین امر در میان فقهای شیعه از او یک استثنا ساخته است.

این استاد حوزه علمیه تأکید کرد: زمانی که در ایران گروهی از شیعیان با عنوان سربداران به نام اهل بیت(ع) قیام کرده و در جا هایی حکومت کردند، شهید اول حمایت کرد و سعی داشت به آن ها کمک کند و کتاب لمعه نیز در همین راستا نوشته شده است؛ چون نتوانست به ایران بیاید متن لمعه را برای سربداران نوشت تا فقه شیعه را تثبیت و ترویج کند و این امر در مقدمه لمعه آمده است.

وی فداکردن جان برای تشیع را یکی از افتخارات شهید اول دانست و افزود: شهید اول وسعت و فروعات زیادی در فقه شیعه ایجاد و فقه ما را پویا کرد چرا که پیش از ایشان گسترش چندانی در فروعات فقهی نبود و ایشان از نظر فروع فقه را گسترش داد و همین امر مبارزه ای بود که انجام داد؛ از نظر احاطه علمی بسیار مسلط بود و به گواه تاریخ هنگام نوشتن کتاب لمعه غیر از کتاب مختصر علامه حلی چیزی نزد مرحوم شهید نبود.

استاد سطح عالی حوزه علمیه کرمان با اشاره به خانواده مرحوم شهید اول به عنوان یکی از استثنائات علمی تاریخ تشیع، گفت: علاوه بر اینکه مرحوم شهید اول مجتهد و راوی حدیث بود، همسر او نیز مجتهده بود و همچنین و دختر و پسر ایشان نیز مجتهد بودند؛ برای اینکه عظمت شهید اول را درک کنیم متن اجازه ای که فخرالدین حلی برای مرحوم شهید نوشته و او و خانواده اش را مدح و ستایش کرده است برای ما کافی است، چون صفات زیادی برای شهید نام برده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نه مرحوم شهید اول مقبره ای دارد نه شهید ثانی، چون پیکر شهید اول را پس از اعدام سوزاندند و پیکر شهید ثانی را نیز به دریا انداختند؛ بدن مرحوم شهید اول بر روی دار مانده بود و در نقل ها هست که سنگسار نیز شده است.