نشست «یاد صدر» به مناسبت چهل و دومین سالگرد شهادت آیت الله سیدمحمد باقر صدر با حضور فضلا و طلاب در پژوهشگاه باقرالعلوم (ع) قم برگزار شد و استاد محسن اراکی با موضوع «جایگاه شهید صدر در تحول حوزه» و استاد محمد تقی سبحانی با موضوع «شهید صدر و دانش نوین کلام شیعه» به سخنرانی پرداختند.

استاد محسن اراکی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با اشاره به موضوع سخنان خود گفت: ما در جهان معاصر و از نظر حرکت جنبش سیاسی و اجتماعی وارد مرحله جدیدی شده ایم که آغاز آن را به دوران مرحوم سید جمال الدین اسد آبادی به حساب آوریم.

وی با تاکید بر نقش هشت متفکر نظریه پرداز معاصر در تثبیت این جنبش سیاسی اجتماعی اظهار داشت: مرحوم امام خمینی (ره)، علامه طباطبایی، شهید علامه مطهری، شهید صدر، آیت الله سبحانی، آیت الله جوادی آملی و مرحوم آیت الله مصباح شخصیت هایی هستند که نقش بی نظیری در ساختار فکری این جنبش داشته و دارند.

نماینده مجلس خبرگان رهبری با اشاره به دستاوردهای موثر شهید صدر و تفکر نظامند ایشان ابراز کرد: تفکر و روش نظام مند در تفکر اسلامی از ویژگی شهید صدر است که اسلام را به عنوان یک نظام جامع معرفی و به مسائل جامعه با این اندیشه می پردازد.

باید احکام فقهی نظام مند باشد

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با این بیان که قرآن و نصوص جامعه را یک مجموعه به هم پیوسته می بینند، بیان کرد: از آنجایی که آیات و روایات جامعه را یک مجموعه پیوسته می دانند لذا باید احکام فقهی نیز نظام مند باشد و اقتصاد و سیاست و … همه را در بر بگیرد.

اراکی فقه شیعه را فقه ساختارمند دانست و تصریح داشت: اگر فقه ساختارمند نداشته باشیم، حاکم جامعه در مدیریت صحیح خود با چالش روبه رو خواهد شد، لذا فقیه باید برای اداره جامعه چالش های موجود حکومت را براساس فقه ساختارمند برطرف کند.

وی ادامه داد: براساس نظام ساختاری می توانیم نظام بانکی، بورس، بیمه و … را حل کنیم، سیاست های توزیع و اقتصاد باید براساس فقه نظام مند مرتفع شود، این کار بزرگ را شهید صدر آغاز کرد، این نوع نگاه حتی در جهان اهل سنت هم وجود ندارد و به همین خاطر در مقابل اندیشه های شهید صدر خم کرده است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به فقه منظومه ای خاطرنشان کرد: برای مدیریت جامعه نیازمند فقه منظومه ای و ساختار مند هستیم چرا که موضوع این فقه فرد نیست بلکه جامعه است و لذا فقه خرد برای مدیریت جامعه کافی نخواهد بود.

شهید صدر فقه را در عرصه مدیریت جامعه وارد کرد

اراکی با تاکید بر اینکه شهید صدر فقه را در عرصه مدیریت جامعه وارد کرد، ابراز داشت: علامه صدر نه تنها در فقه اجتماعی بلکه در فقه خرد نیز بی نظیر بود و در کمتر مسئله ای بود که وارد شوند و تحولی را به وجود نیاورد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به کتاب فلسفتنا شهید صدر عنوان کرد: مرحوم شهید صدر به اصول فقه نظم بخشید و بین مقاصد ارتباط منطقی برقرار کرد، در مباحث فلسفی نیز کتاب فلسفتنا را مشاهده کنید و با کتاب روش رئالیسیم علامه مقایسه کنید، در کتاب فلسفتنا یک روش نظام مند و منطقی برقرار شده است.

نماینده مجلس خبرگان رهبری، روش شهید صدردر جنبش های سیاسی را کار حزبی و تشکیلاتی برشمرد و تصریح کرد: شهید صدر مرجعیت و حوزه را فرا حزبی می دانست اما در عین حال معتقد بود حوزه نیز باید کاری منسجم انجام دهد و مرجعیت باید محور حوزه باشد.

روحانیت جهت دهنده و محور جامعه است

وی ادامه داد: مجموعه حوزه که از مرجعیت و طلاب به وجود آمده است باید جایگاه محوری در جامعه داشته باشد رابطه حوزه با مردم بگونه ای تنظیم کنیم که محور حوزه علمیه باشد، اگر عالم اجتماعی از محوریت افتاد، کنترل فعالیت های اجتماعی در مسیر اهداف اسلامی با خلاء روبه رو خواهد شد.

اراکی در پایان با اشاره به محورت جامعه عنوان کرد: روحانیت راستین باید جهت دهنده و محور در جامعه باشد، طرح مرجعیت صالحه در حوزه علمیه تبیین شود.

استاد محمدتقی سبحانی، رئیس انجمن کلام حوزه، نیز در سخنانی، گفت: شهید صدر را غالباً از نگاه فقهی و بخشی هم مربوط به حوزه نظام شناسی او شناختیم.

بُعد اندیشه سیاسی شهید صدر، نیازمند خوانش دوباره، بازنمایی و بازسازی است

وی افزود: بُعد اندیشه سیاسی شهید صدر به خصوص از نظر ارائه دستگاه اندیشه ای و معرفتی کلامی شهید صدر و گامی که او در این مسیر داشت، نیازمند به خوانش دوباره و بازنمایی و بازسازی اندیشه او است تا بتوان براین اساس روش نوین سازی دانش کلام را دنبال کرد.

استاد حوزه علمیه با اشاره به شناخت دانش کلام اظهار کرد: کلام تبیین نظام معارف دینی ناظر به حوزه هستی و حیات واقعی انسان است، چون کلام دانش است و دانش روش محور می باشد لذا دانش کلام همانند سایر دانش های دیگر در حال تکامل و تحول است.

رئیس انجمن کلام حوزه با تاکید براینکه کلامی که نتواند در مخاطبان مختلف حضور پیدا کند و متناسب با نیازها باشد از کارکرد خودش دور می شود و دانش نیست، ابراز کرد: گروهی معتقدند تحول در دانش کلام در مسئله ها است، یعنی کلام جدید و قدیم نداریم؛ گروهی دیگر معتقدند اگرچه مسئله ها جدید می شود و از این نظر کلام جدید نداریم اما صرفاً با مسئله سرو کار نداریم بلکه با دانش جدید روبه رو هستیم.

مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت، ارکان کلام را برشمرد و تصریح کرد: روش، موضوع، ساختار، کارکردها و کارآمدی دانش، قلمرو و گستره دانش از ارکان دانش کلام است؛ ما در دانش کلام غیر از تحول در مسئله نیازمند تحول در خود دانش هستیم.

شهید صدر یکی از نقطه های عطف کلام است

سبحانی، شهید صدر را متکلم دانست و خاطرنشان کرد: جهت اندیشه شهید صدر فلسفی است اما شهید صدر با نوع مسئله هایی که بیان کرده باید سنت آن را در عالمان کلامی جستجو کرد، مرحوم شهید صدر جانب متکلمان را گرفته و به شدت از آن دفاع کرده است.

رئیس انجمن کلام حوزه، شهید صدر را یکی از نقطه های عطف کلام دانست و اظهار داشت: اگر عمر ایشان فرصت می داد بی شک امروز با یک دستگاه کلام نوین در اندیشه های شهید صدر مواجه بودیم، اعتقاد دارم شهید صدر در حوزه روش به دنبال پایه گذاری یک روش جدید در کلام بود.

وی شهید صدر را متکلم، الهی دان، تئولوژیست به معنای واقعی کلمه دانست و تصریح کرد: اگر قرار باشد عمق اندیشه شهید صدر را واکاوی کنیم، باید او را به عنوان یک تئولوژ امروزی شیعه بدانیم، با خوانش دقیق آثار مرحوم صدر و توجه به زوایای ابتکارات و نوآوری های ایشان کاملاً معلوم است این اندیشمند بزرگ به دنبال نوسازی دستگاه کلامی ما و رساندن دانش کلام ما به سطحی است که امروز بتواند پاسخگو باشد.