گرچه در قرون گذشته در کارنامه عالمان شیعه اهتمام به تفسیر قرآن برجسته نیست ولی به برکت اخلاص علامه طباطبایی و اتقان و پربار بودن تفسیر المیزان، در کمتر از یک قرن گذشته و دقیق تر در نیم قرن گذشته، تنوع و تکثر کتاب های تفسیر در جوامع شیعی مایه فخر و مباهات و ان شاءالله سبب هدایت و بهروزی مادی و معنوی متمسکان و پیروان «ثقلین» خواهد بود.

«منیة الطالبین فی تفسیر القرآن المبین»، از جدیدترین تفاسیری است که به قلم یکی از عالمان بزرگ عصر نوشته شده و انتشار آن در شروف اتمام است.

آیت الله العظمی سبحانی در عمر با برکت بیش از ۹۰ ساله خود که ۷۵ سال آن در حوزه علمیه قم به تحصیل، تدریس، تحقیق و تالیف سپری گردید، مورخی سیره پژوه، متکلم، فقیهی اصولی و مفسری پرتلاش است که آثار تالیفی او تنوع و تکثر فوق العاده ای دارد.

حضرت آیت الله سبحانی گرچه در سالیان گذشته علاوه بر تک نگاری ها، به تفسیر بعضی از سوره های قرآن موفق شده بود و تفسیر موضوعی «منشور جاوید» - به فارسی - و «مفاهیم القرآن» - به عربی -، هرکدام در ده جلد را نوشته و به جامعه اسلامی عرضه نموده بود؛ در یک دهه گذشته و از سال ۱۳۹۱، یک دوره تفسیر ترتیبی قرآن کریم را با نام «منیه الطالبین فی تفسیر القرآن الکریم» به پیروان قرآن و هدایت جویان از معجزه جاودانه رسول خاتم (ص) تقدیم نموده است. این تفسیر را می شود جدیدترین تفسیر نوشته شده به قلم عالمان بزرگ شیعی قلمداد کرد که پس از تفسیر نمونه، تفسیر من وحی القرآن و تفسیر تسنیم، نوشته شده است؛ تفسیری ترتیبی که دربردارنده تفسیر همه سوره های قرآن است.

این تفسیر جدید، انتشاری متفاوت از دیگر تفاسیر داشته است؛ مفسرانی که قرآن کریم را به ترتیب سور آن تفسیر می کنند، جلد اول تفسیرشان تفسیر سوره حمد و سوره بقره می باشد، البته با مقدمه ای که در آن به رویکرد و روش خود اشاره می کنند. اما آیت الله سبحانی تفسیر منیه الطالبین خود را از جزء آخر قرآن آغاز کرد و جلد سی این تفسیر به تفسیر و تبیین سوره های نبا تا ناس اختصاص یافته و به همین صورت جلدهای ۲۹، ۲۸، ۲۷ و...، به تدریج انتشار یافته است. مفسر تقریباً بنابر این داشت که هر جلدی از تفسیر او یک جزء از قرآن را در بر داشته باشد که البته اندکی این محاسبه محقق نگردید و در نتیجه تفسیر سوره فاتحه تا سوره ناس، ۲۸ جلد را به خود اختصاص داده که با دو جلد مقدمه، سی جلد می شود. جلد ۳۰ این تفسیر که قبل از همه جلدها منتشر شد، در سال ۱۳۹۱ انتشار یافت و مفسر در آن به تفسیر مفصل سوره های جزء آخر قرآن پرداخت و این خود یک تفاوت مهم تفسیر منیه الطالبین با دیگر تفاسیر ترتیبی قرآن است، چون نوعاً تفاسیر، در اواخر قرآن به اختصار و با ارجاع مباحث گذشته عبور می کنند و سور این جز مورد تفسیر تفصیلی قرار نمی گیرند.

مفسر در مقدمه کوتاه جلد ۳۰ آرزو کرده است: «این تفسیر خوانندگان گرامی را در فهم معانی و اسرار قرآن و معرفت مفاهیم و احکام کلام الهی و ادراک مقاصد و آیات کلام الله کمک کند»، چنانکه انگیزه خود در نوشتن این تفسیر را تلاش برای تقدیم تفسیر جامع و آسان دانست تا «احتیاجات مدرسین و مبلغین را در درس ها و بحث ها برای توضیح و روشن کردن آیات کریمه قرآن تامین نمایند و اینک پس از تقریبا ده سال، جلد سوم این تفسیر که در در بردارنده تفسیر سوره فاتحه و تفسیر ۱۰۵ آیه سوره بقره می باشد به عموم قرآن دوستان تقدیم گردیده و دو جلد باقی مانده یعنی جلدهای چهارم و پنجم این تفسیر طبعاً در دست نهایی سازی و انتشار است که امید است در این آغازین سال قرن جدید به زیور طبع آراسته گردند. جلدهای ۱ و ۲ این تفسیر در حجم و صفحات کمتر از جلدهای تفسیری، به «علوم قرآن» اختصاص یافته و از جلد ۳ تا جلد ۳۰ یعنی ۲۸ جلد، به تفسیر ترتیبی تمامی سور قرآن کریم اختصاص یافته است. مفسر در این تفسیر بنا بر تالیف و پدید آوردن تفسیری جامع دارد که هم از «صفات علمی و ادبی»، برخوردار است و هم در بردارنده مباحث «کلامی، عقایدی، تاریخی و روائی» می باشد.

مفسر در پایان جلد سوم و جدید الانتشار، به تناسب آیه ۲۳ و ۲۴ سوره بقره که در آن با منکران و مخالفان قرآن تحدی صورت گرفته است، رساله مفصل از پیش نوشته شده خود درباره «اعجاز قرآن و ارکان و شواهد آن»، را ضمیمه کرده و به تناسب بحث پررنگ اعجاز قران در این جلد در مقدمه این جلد می نویسد: «از آنجایی که رسالت محمدیه رسالت جاودانه و پایدار تا قیامت می باشد، چرا که خداوند با آن باب نبوت و وحی آسمانی را خاتمه داده، همین خود می طلبید که رسالت حضرت ختمی مرتبت مقرون به معجزه جاودانه ای باشد که به رغم گذشت نسل ها درخشان و نورانی باقی باشد تا بر صدق دعوت و رسالت پیامبر اکرم (ص) دلالت کند؛ در نتیجه خداوند پیامبر خویش را به برترین معجزه تایید نمود که همانا «قرآن مبین» می باشد.

حضرت آیت الله سبحانی در این مقدمه یادآور می شود به خاطر جایگاه منحصر به فرد قرآن پس از رحلت نبی اکرم (ص) مسلمانان اقدام به تفسیر قرآن کردند تا مقررات آن تبیین و آیات آن روشن شود و در مفاهیم آن تحقیق گردد و تفسیری که علمای اسلام نوشته اند هم فراوان است و هم از تنوع و گوناگونی برخوردار می باشند و هر مفسری با رویکرد خاص خود، به یک بعد از ابعاد قرآن توجه کرده است؛ بعضی با رویکرد لغوی کوشیدند مفاد قرآن را روشن کنند، بعضی با رویکرد حدیثی کوشیدند روایات شان نزول سور، آیات و روایات بیان کنند معانی قرآن را گرد آورند و بعضی هم با رویکرد تاریخی کشیدن قصص قرآن را توضیح دهند، بعضی با رویکرد فقهی به آیات نازل شده پیرامون احکام شرعی، به تفسیر و تشریح پرداختند و بعضی هم با رویکرد کلامی از معارف قرآن درباره مبدا و معاد و اسماء و صفات و افعال الهی به تفسیر اقدام کردند و بعضی که متخصص در علوم طبیعی بودند به تفسیر و تبیین آیات دربردارنده مسائل هستی شناسانه - جهان شناسانه - که در زمان نزول قرآن برای بشر کشف شده بود پرداختند و همینطور متخصصان گرایش ها و رشته های دیگر با توجه به تخصص و رویکرد خود به سراغ قرآن رفتند که طبق تخصص و اهتمام خود تفاسیری را رقم زدند؛ اما مفسر تفسیر «منیة الطالبین فی تفسیر القرآن المبین» کوشیده است از زوایای مختلف و ابعاد گوناگون، بحث های مختلفی را با تلاش فراوان گرد آورد و قضاوت درباره آن را به خوانندگان گرامی واگذارد، اگر چه رویکرد کلامی در این تفسیر به صورت پر رنگ خود را نشان می دهد.

شیوه حضرت آیت الله سبحانی در این تفسیر بدین صورت است که آیه یا آیات مورد نظر را آورده؛ نخست به تبیین معنای واژگان و لغلت نیازمند به شرح و توضیح می پردازد، آنگاه تفسیر آنها را ذکر می کند و از آنها با عناوین: «المفردات» «التفسیر» نام می برد. توجه به تفسیر المیزان علامه طباطبایی، و نیز تفسیر التحریر والتنویر ابن عاشور تونسی و تفسیر کبیر فخر رازی بیشتر مورد توجه مفسر منیه الطالبین می باشد.

امید که با انتشار دو جلد باقیمانده از تفسیر سوره بقره، متخصصان عرصه تفسیر و قرآن پژوهان در گفتار و نوشتارهای خود به معرفی و تکریم این اثر و تقدیر از مولف مفسر آن، و نیز بیان مزایا و محاسن و کمبودها و نواقص آن اهتمام بورزند و بدین صورت، خدمتی ارزشمند به ساحت قرآن رقم زده شود.