ضرورت معرفی و شناساندن ویژگی های اخلاقی و سبک زندگی پیامبر اسلام به مسلمانان در دنیای امروز چیست؟

جوامع اسلامی عصر ما به سبب فاصله گرفتن از ارزشهای اخلاقی، دچار مشکلات فراوانی درزندگی شدند، با نگاهی به وضعیت مسلمانان در کشورهای اسلامی به ویژه منطقه خاور میانه، فضای ضد اخلاقی، آنچنان گریبان آنان را گرفته است که همانند گرگ های درّنده به جان هم افتادند و روزی نیست مگر آنکه افراد زیادی از انسان های بی گناه در اثر این بی اخلاقی ها به کام مرگ کشیده می شوند، این مصیبت تا زمانی که همه مسلمانان به دامن قرآن بر نگردند و سیره اخلاقی پیامبر اعظم اسلام حضرت محمد (ص) را الگوی زندگی خود قرار ندهند، آنان را رها نخواهد کرد، بر همین اساس ضرورت دارد تا فضایل اخلاقی آن پیامبر مهربانی ها به همگان معرفی گردد.

امیر مومنان علی(ع) درباره لزوم پیروی مسلمانان از سیره عملی نبی گرامی اسلام (ص) فرمودند: «و لقد کان فی رسولِ الله(ص) کافٍ لک فی الاسوه... فتأسِّ بنبیکَ الاطیبِ الاَطهَر فاِنَّ فیه اُسوةٌ لِمَن تأسّی و عزّاة لمن تَعزّی واَحَبُّ العبادِ الی الله المُتأسّی بنبیه والمقتصُّ لأثرِه» ( از پیامبری که پاکیزه ترین و پاک ترین مردم است پیروی کن؛ ، زیرا راه و رسمش سرمشق و الگویی است برای هر کس که تأسی جوید و انتسابی است عالی برای هر کس که بخواهد منتسب گردد، و محبوب ترین بندگان خداوند کسی است که از پیامبرش سرمشق گیرد و قدم جای قدم او گذارد.)

بهترین راه شناخت پیامبر اکرم(ص) چیست؟

بهره جستن از سیره عملی رسول خدا(ص) مشروط به شناخت دقیق و همه جانبه زوایای گوناگون زندگی سرشار از هدایت گری آن حضرت می باشد، یکی از بهترین و دقیق ترین راههای معرفت به ویژگی های زندگانی آن رسول اکرم(ص) بهره گیری از سخنان گهربار نزدیکترین شخص به آن حضرت و آگاه ترین فرد به شخصیت آن حضرت، یعنی امیر مومنان علی (ع) است، همانگونه که خود حضرت در این باره فرمودند:« شما به خوبی موقعیت مرا از نظر خویشاوندی و قرابت و منزلت و مقام ویژه، نسبت به رسول خدا (ص) می دانید.

«ابن ابی الحدید» در این باره گفته است: « وقتی از استادم ابوجعفر درباره ذیل خطبه 105 نهج البلاغه پرسیدم که من کلمات و خطبه های اصحاب را دیده ام، ولی هیچ کدام پیامبر (ص) را این گونه که علی(ع) با عظمت یاد کرده مطرح نکرده اند و مانند او به پیامبر دعا نکرده اند، او در پاسخ گفت: صحابه در کجا کلام مدوّنی دارند تا از آن فهمیده شود که چگونه از پیامبر (ص) یاد کرده اند؟ سپس گفت: علی به پیامبر (ص) ایمان قوی داشت و قویاً او را تصدیق می نمود و به او یقین راسخ داشت و در راه او هیچ تردیدی نداشت و در راه اجرای خواسته های او بود. با تمام این اوصاف، او رسول خدا (ص) را بسیار دوست می داشت؛ زیرا با او نسبت نزدیک داشت و زیر نظر او تربیت یافته بود و موقعیت ویژه ای نزد او داشت که دیگر اصحاب نداشتند. به این ترتیب شرافت پیامبر (ص) برای علی(ع) هم هست، زیرا آن دو یک روح در دو بدن بودند. پدر آنها یکی بود و از نظر اخلاقی با هم تناسب داشتند. علی آرزو داشت دعوت اسلام فراگیر شود، پس چگونه پیامبر را تعظیم و احترام نکند و در اعتلای کلمه او تلاش ننماید.

شناخت و آگاهی نسبت به شخصیت پیامبر اکرم(ص) چه ارزش و جایگاهی برای مسلمانان دارد؟

شناخت و آگاهی نسبت به شخصیت رسول خدا(ص)علاوه بر آثار و برکات دنیوی، پاداش بی کران الهی را نیز در پی دارد، چنانکه امیر مومنان علی (ع) در این باره فرمودند: «فَاِنَّه مَن ماتَ مِنکم عَلی فِراشِهِ وَ هُو عَلی مَعرِفةِ حَقّ رَبِّهِ و حَقِ رَسولِهِ وَ اَهلِ بَیته ماتَ شَهیداً وَ وَقَعَ اَجرُهُ عَلَی اللّه وَ استَوجَبَ ثَوابَ مانَوی مِن صالِح عَمَلِهِ...؛ پس براستی کسی که در بستر خویش با شناخت خدا و پیامبر(ص) و اهل بیت آن حضرت بمیرد، شهید از دنیا رفته و پاداش او بر خداست و ثواب اعمال نیکویی را که قصد انجامش را داشته خواهد برد.

الگوی معرفی شده از سوی خداوند چه زمانی می تواند راهنمای کامل و جامعی برای سعادت انسان ها باشد؟

الگوی معرفی شده از سوی خداوند برای هدایت بشر، زمانی می تواند راهنمای کامل و جامعی باشد و انسانها را به سر منزلگاه سعادت و خوشبختی برساند که شخصیت وجودیش و راه و روشش در تمام عرصه های زندگی از هر گونه عیب و نقصی پاک و طاهر باشد، بر همین اساس امیر مومنان علی (ع)در باره طهارت وجودی رسول اکرم(ص) فرموده است: «خداوند نطفه پاک پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت نهاد و در بهترین مکانها آنها را مستقر ساخت، صلب کریم پدران آنان را به رَحِم پاک مادران منتقل نمود. هرگاه یکی از آنان بدرود حیات می گفت، دیگری بعد از او برای پیشبرد دین خدا به پای خاست تا اینکه این منصب بزرگ نبوت از جانب خداوند سبحانه و تعالی به محمد(ص) رسید. او را از بهترین اصلها و مکانها که با ارزش ترین روییدنیها از آن به دست می آید استخراج کرد و نهال وجود او را در اصیل ترین و عزیزترین سرزمین ها غرس کرد و شاخه های هستی او را از همان درختی که پیامبران را از آن آفرید به وجود آورد. از همان شجره ای که امینان درگاه خود را از آن برگزید. فرزندانش بهترین فرزندانند و خاندانش بهترین خاندان و دودمانش بهترین دودمانند.

چرا پیامبر اکرم(ص) مورد توجه اقشار گوناگون بودند؟

پیامبر اعظم (ص) به سبب ویژگی های منحصر به فردش مورد توجه اقشار گوناگون جامعه عصر بعثت قرار گرفت و منشا آثارو برکات فراوانی شد، امیر مومنان علی(ع)در این باره فرمودند:« دلهای نیکوکاران، شیفته پیامبر اکرم (ص) گشت و چشمهای حق جویان به سوی او متوجه شد و به برکت وجودش کینه ها را مدفون ساخت و آتش دشمنی ها را فرو نشاند. افراد دور افتاده را به واسطه او به هم نزدیک ساخت و نزدیکانی که در ایمان و هدف هم آهنگ نبودند از هم دور نمود. ذلیلان محروم در پرتو وجود او عزت یافتند و عزیزان خودخواه ذلیل شدند.

رفتار پیامبر اسلام با کودکان چگونه بود؟

یکی ازسیره های اخلاقی رسول اکرم (ص) ابراز محبت به کودکان و خردسالان بود، امیر مومنان علی (ع) در باره این خصوصیت اخلاقی پیامبر (ص) و شیوه رفتاری ایشان با خودش در دوران کودکی فرموده است: «پیامبر مرا در اتاق خویش می نشاند، در حالی که کودک بودم مرا در آغوش خود می گرفت، و در بستر مخصوص خود می خوابانید... و بوی پاکیزه خود را به من می بویاند و گاه غذا را لقمه لقمه در دهانم می گذاشت... و من همواره با پیامبر بودم چونان فرزند که همواره با مادر است، پیامبر(ص) هر روز نشانه تازه ای از اخلاق نیکو را برایم آشکار می فرمود، و به من فرمان می داد که به او اقتدا نمایم.

الگوگیری از سبک زندگی پیامبر اسلام با توجه به شرایط امروز جامعه چه نقشی می تواند در حل مشکلات خانواده ها داشته باشد؟

یکی از ویژگی های پیامبر اعظم(ص) که می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات خانوادگی باشد، رعات حقوق خانواده می باشد، امیر مومنان علی (ع) در باره این خصوصیت رسول خدا(ص) فرمودند:: «وَ کَانَ اِذَا اُوِیَ اِلی مَنِزِلِه جَزَءَ دُخُولَهُ ثَلاثَهَ اَجزاء: جزءً لِلّه عَزَّوَجَلَ وَ جُزءً لاِهلِهِ وَ جُزءً لِنَفسِهِ. ثُمَ جَزَءَ جُزئَهُ بَینَهُ وَ بینَ النَاسِ، فَیرُدُ ذلِکَ عَلَی العامَةِ وَ الخاصَةِ وَ لا یدَخِرُ عَنهُم شیئاً»; هرگاه پیامبر(ص) وارد خانه می شد، وقت خود را سه قسمت می کرد; یک بخش آن را برای عبادت خداوند، بخشی دیگر را برای خانواده، و بخش سوم را برای خود اختصاص می داد، سپس وقت مختص خود را، بین خویش و مردم تقسیم می کرد، کوچک و بزرگ را در این قسمت پاسخ می داد، و چیزی را از آنان دریغ نمی ورزید.

مهمترین رمز موفقیت پیامبر اکرم (ص) در جذب مردم به دین اسلام چیست؟

یکی از ویژگی های اخلاقی رسول اکرم(ص) که رموز موفقیت آن حضرت و سبب جذب مردم به سوی ایشان و دین اسلام می شد، تواضع و فروتنی ایشان بود، امیر مومنان علی (ع) در بیان این ویژگی رسول اکرم(ص) می فرماید: پیامبر (ص)روی زمین می خورد و چون بندگان می نشست و به دست خود، پای افزار خویش را پینه می زد و جامه خود را وصله می نمود و بر مرکب بی پالان سوار می شد و دیگری را همراه خود سوار می کرد. رفتارهای متواضعانه پیامبر اکرم (ص)در حدی بود که آن حضرت با همگان غذا می خورد، دعوت هر کس، حتی فقیرترین مردم را می پذیرفت. دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می فرمود: چنین کاری زمینه ساز کبر است. فروتنی پیامبر به حدی بود که همنشینی با فقرا و اهتمام نسبت به ایشان عادتش بود، به حدّی که این مسئله اشراف را ناراحت کرده و بر آنان دشوار گردیده بود، به گونه ای که ثروتمندان قریش از ایشان خواستند: این جماعت را از خود براند تا آنها به او بپیوندند.

چرا پیامبر اکرم (ص) رحمه للعالمین است؟

یکی از اوصاف ارزشمند پیامبر اعظم(ص) رحمت بودن آن حضرت است. قرآن کریم در این باره می فرماید: «و ما اَرسَلناکَ الارحمةً لِلعالمین» رحمت برای جهانیان. وجود پیغمبر خاتم سبب سعادت دو جهان مردمان است. چرا که عمل به آئین و برنامه ای که او با خود آورده است ناکامیها و بدبختیها و بیدادگریها و تباهکاریها را پایان می دهد، و سرانجام منتهی به حکومت صالحان با ایمان بر معموره جهان خواهد شد، و در پایان آنان را به نعمت جاوید و سرمدی آخرت نائل خواهد کرد. مرحوم طبرسی در باره دلیل رحمت العالمین بودن رسول اکرم(ص) فرموده است: «جهتش آن است که پیامبر اکرم(ص)آنچه را موجب سعادت ابدی مردم است برای آنها آورده و این حتی برای کفار و مشرکان نیز رحمت محسوب می گردد، زیرا به مثابه سفره ای است از طعام گسترده ولی بعضی از مردم از غذاهای آن استفاده نمی کنند.

امیرمومنان علی (ع)در باره این ویژگی پیامبر(ص) فرموده است: «کانَ فِی الْأَرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ وَ قَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا فَدُونَکمُ الْآخَرَ فَتَمَسَّکوا بِهِ أَمَّا الْأَمَانُ الَّذِی رُفِعَ فَهُوَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَمَّا الْأَمَانُ الْبَاقِی فَالاسْتِغْفَارُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی- وَ ما کانَ اللَّهُ لِیعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ ما کانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یسْتَغْفِرُون؛ در زمین دو امان و وسیله نجات از عذاب الهی بود که یکی از آنها برداشته شد، دومی را دریابید و به آن چنگ زنید. اما امانی که برداشته شد، رسول خدا (ص) بود و امانی که باقی مانده استغفار است. خداوند تعالی می فرماید: خداوند آنها را عذاب نمی کند تا تو در میان آنها هستی و خداوند آنها را عذاب نمی کند در حالی که استغفار می کنند.

 با توجه به شرایط خاصی که مردم عرب در عصر جاهلیت داشتند و به راحتی امکان هدایت و دعوت آنها به اسلام و یکتاپرستی وجود نداشت پیامبر اکرم(ص) چگونه توانستند مردم را به سوی خود هدایت کنند؟

 دلسوزی و خیر خواهی رهبران دینی، یکی از ویژگی هایی است که می تواند نقش بسیار مهمی در هدایتگری امت داشته باشد و اگر پیامبر اکرم (ص) توانست مردم عصر جاهلیت را از آن همه گمراهی ها نجات دهد، همین خیر خواهی و دلسوزی ایشان بود، خداوند در قرآن کریم دربیان این ویژگی آن حضرت می فرماید: «لَقَد جاءَکم رَسولٌ مِن اَنفسکم عَزیزٌ عَلَیه ما عَنتّم حَریصٌ عَلیکم بِالمُؤمِنین رَئُوفٌ رَحیمٌ(توبه 128)؛ همانا فرستاده ای از خود شما به سویتان آمد که رنجهای شما بر او سخت است و اصرار بر هدایت و راهنمایی شما دارد و نسبت به مؤمنان دلسوز و مهربان است. به تعبیر قرآن، «فلَعلّک باخِغٌ نَفسَک عَلی آثارِهم اِن لَم یؤمِنوا بهذا الحدیث اَسَفاً» دلسوزی رسول خدا برای هدایت امت در حدّی بود که گاهی از شدّت غصّه و ناراحتی در آستانه هلاکت قرار می گرفت.

امیر مومنان علی (ع) در بیان خیر خواهی های حضرت می فرماید: «خدا پیامبر اسلام را به هنگامی مبعوث فرمود که مردم در حیرت و سرگردانی بودند، در فتنه ها به سر می بردند، هوی و هوس بر آنها چیره شده، و خود بزرگ بینی و تکبّر به لغزش های فراوانشان کشانده بود، و نادانیهای جاهلیت پست و خوارشان کرد و در امور زندگی حیران و سرگردان بودند، و بلای جهل و نادانی دامنگیرشان بود. «فبالَغ (ص) فی النّصیحة وَ مَضی عَلی الطَّریقَةِ وَ دَعا اِلَی الحِکمَةِ وَ المَوعِظَة الحَسَنَة» پیامبر اکرم (ص) در نصیحت و خیرخواهی نهایت تلاش را کرد، و آنان را به راه راست راهنمایی، و از راه حکمت و موعظه نیکو، مردم را به خدا دعوت فرمود.

آن حضرت در سخنی دیگر نیز در همین باره فرمود: «محمد(ص) بار سنگین رسالت را بر دوش کشید، و به فرمانت قیام کرد، و به سرعت در راه خشنودی تو گام برداشت، حتی یک قدم بر عقب برنگشت و اراده او سست نشد، و در پذیرش و گرفتن وحی نیرومند بود، حافظ و نگهبان عهد و پیمان تو بود و در اجرای فرمانت تلاش کرد تا آنجا که نور حق را آشکار و راه را برای جاهلان روشن ساخت، و دل هایی که در فتنه و گناه فرو رفته بودند هدایت شدند پرچم های حق را بر افراشت و احکام نورانی را بر پا کرد.