وی ادامه داد: گروه تاریخ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه هم در آن زمان ایجاد شده بود و با همکاری جمعی از دوستان در این دفتر در سال ۱۳۷۵ نسخه اول نورالسیره همچنین یک کار مفهومی روی تاریخ یعقوبی انجام و تولید شد که یک کتاب تک جلدی ۵۰۰ صفحه ای فهارس تاریخ یعقوبی بود؛ ده سال طول کشید تا نسخه دوم نورالسیره بیرون آمد چون قصد ما کار موضوعی نبود و نمی خواستیم جست و جوی ساده در کار باشد. همچنین بیش از ده سال طول کشید تا از برخی منابع تاریخ اسلام مانند انساب، طبری، اخبارالطوال، مروج الذهب، یعقوبی و. .. مفاهیم را استخراج کردند و تاریخ نامه تولید شد. البته این مجموعه در حد انتظار مورد توجه قرار نگرفت و بازخورد نداشت.

وی با بیان اینکه حوزه هم در این مسائل بی تقصیر نیست زیرا بیشتر با کار موضوعی و جست وجوی لفظی خو گرفته اند که عمدتاً برای منبر و کلاس فایده دارد، افزود: بعدها قرار شد تا جامع منابع تاریخ بر مبنای جست وجو تولید شود و سالیان طولانی گذشت تا امروز که به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کار رونمایی از نورالسیره ۳ انجام می شود.

جعفریان با بیان اینکه تجربه مرکز نور تجربه متفاوت و منحصر به فردی در قم است و کارهای تولیدی آن مورد اقبال عده زیادی قرار گرفته است و ابزار دست همه محققین ایران و خارج از کشور است، اظهار کرد: برخلاف برخی کارهای من درآوردی که در برخی مراکز قم صورت می گیرد و گاهی نتیجه می دهد و گاهی بی نتیجه است ولی کارهای مرکز نور عالمانه و با خلاقیت دنبال می شود که قابل ستایش است.

وی اضافه کرد: دنیای امروز از ابزار استفاده و بهره زیادی می برد و این موضوع، خیلی مهم است، امروز امکانات و ابزارها، علم را توسعه می دهد و اگر این ابزارها را نداشته باشیم پیشرفت حاصل نمی شود مانند پزشکی که از او سی تی اسکن و رادیولوژی و. .. را بگیریم؛ بیشتر عقب ماندگی دنیای قدیم هم به دلیل نبودن ابزار کار و تجهیزات بوده است.

جعفریان تصریح کرد: امروز برای آزمایش یک کربن ۱۴ روی یک نسخه امکانات لازم را در کشور نداریم لذا مجبور شدیم با دانشگاهی در آلمان آن هم با دشواری های فراوان رایزنی کنیم و حتی برخی مطرح کردند که اگر نسخ خطی را در اختیار آنها قرار داده ایم علم خودمان را لو داده ایم.

وی افزود: البته اهمیت این مسئله هم خیلی زیاد است زیرا مثلاً اگر نمی توانستیم تاریخ نسخه صنعا را مشخص کنیم کسانی که گفتند قرآن مربوط به قرن سوم است حرف خود را پیش می بردند و ما می ماندیم چگونه اثبات کنیم ولی وقتی قرآن صنعا یافته و آزمایش کربن 14 شد همه این شبهه ها کنار رفت.

جعفریان بیان کرد: تولید نرم افزارها کار بسیار مهمی است ولی باید دائما متحول شود، امروز بسیاری از کسانی که به خارج کشور می روند کسانی هستند که دنبال امکانات بهتر برای تحصیل و آزمایش و تحقیق هستند و در داخل کشور، مباحث علمی آنها را ارضاء نمی کند. بسیاری از اینها دنبال علم بیشتر و بهتر هستند و نمی خواهند عمرشان را تلف کنند آن هم در شرایطی که ابزار جدیدی در اختیار ندارند و استادانشان همان افرادی هستند که در مقطع پایین تر هم به آنها مطلب، آموزش داده اند.

استاد تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به تولید پایان نامه ای از سوی یک دانشجو در مورد مناطقی که مشروطه در تهران در آن واقع شد، گفت: به بهانه این تحقیق متوجه شدیم که امروز پژوهش های جغرافیای تاریخ در دنیا سرسام آور است و چقدر توسعه یافته و پروژه های سنگینی در این عرصه در حال تولید است لذا باید متوجه باشیم کارهای علمی خیلی دشوار شده و با پاسخ های ساده ما فایده و ثمری نمی دهد و دادن جواب های ساده برای پرسش های سخت نماد یک جامعه روستایی است.

لزوم تحول در منابع علمی

جعفریان اضافه کرد: کتابخانه های دهه ۴۰ و ۵۰ با منابع تازه که از لبنان و مصر و. .. می آوردند جان گرفت، این مطلب را عرض کردم که بگویم تحول منابع خیلی مهم است. مرکز نور هم کار مهمی در این عرصه دارد از جمله اینکه ۱۵۰۰ جلد کتاب را در یک نرم افزار پیش روی ما گذاشته است ولی نباید به این سطح متوقف شویم.

وی با بیان اینکه تحول منابع در کشورهایی چون لبنان و عراق و عربستان بیشتر از ایران است، افزود: در همین ایام حج امسال یکی از دوستان ما ۳۶ کارتن کتاب از عربستان آورد، چون نمایشگاه بزرگی در عربستان برپا شد. این ۳۶ کارتن را باز می کردیم می دیدیم چقدر در عرصه منابع عقب هستیم و وقتی منابع اندک باشد خودمان را سرگرم کتاب های موجود می کنیم و نسل بعد به ما خواهد خندید که اینها چه منابعی داشته اند.

جعفریان با بیان اینکه الان در هر چند ماه یکبار یک نمایشگاه بین المللی در بغداد برپا می شود ولی کمتر به آن دسترسی داریم و در آن شرکت می کنیم، اضافه کرد: نورالسیره را باید نرم افزار باز و با سرعت قابل تحول، قرار دهیم نه اینکه ده سال طول بکشد تا تولید شود و یا ۵ سال طول بکشد و مدیری اجازه دهد که رونمایی شود.

مشکل قانونی حقوق معنوی مؤلف برطرف شود

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه مشکل دیگر در این عرصه، مشکل حقوقی است، تصریح کرد: قانون حقوق مؤلفان و ناشران برای سال ۱۳۴۸ است و فقط دو بار تبصره خورده لذا قانون کهنه و مزخرفی است که با واقعیات روز منطبق نیست. متاسفانه با وجود اینکه باید هیئت دولت در این زمینه جلسه تشکیل می داد این کار انجام نشده و این همه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای کتاب خرج می شود ولی هنوز یک قانون نداریم که مراکز علمی و محققان دوردست بتوانند با اسکن و کپی از آثار بهره مند شوند.

وی با بیان اینکه متاسفانه برخی در این زمینه همراهی نمی کنند، اضافه کرد: البته نهاد عمومی کتابخانه ها مقداری از این کارها را انجام داده است و یا دانشگاه آزاد این کار را کرده است؛ ما از اواسط سال ۹۹ تا اواسط ۱۴۰۰ حدود ۴۰ هزار پی دی اف قدیمی را روی سایت کتابخانه مرکزی گذاشتیم ولی مدیریت بعد از ترس ایجاد مشکل حقوقی آنها را حذف کرد و یا استفاده از آنها پولی شد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشکل حقوقی را حل کند

جعفریان بیان کرد: مشکل حقوقی هم باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حل شود تا به علت در دسترس نبودن این آثار، مثلا تلگرام عرصه کتابخانه نشود، متاسفانه در مدیریت های مختلف وزارتخانه، برخی افراد کم توجه به منافع علمی کشور این مشکل را رفع نکرده اند و لااقل باید جلسه هیئت دولت در مورد اصلاح این قانون تشکیل شود و راه های دزدی بسته شود.

جعفریان با بیان اینکه در نورالسیره ۳ هزار و ۵۰۰ کتاب وجود دارد که از جهت کیفیت بهترین ها است، اظهار کرد: تاکید می کنم گزینش و یافتن کتاب های خوب مهم است؛ الان در کتابخانه تاریخ ایران، ۲۳۰ هزار کتاب داریم؛ چقدر کتب نفیس و باارزش در کتابخانه مسجد اعظم داریم و باید با سیاست صحیح سراغ گزینش کتب برویم.

وی افزود: مجموعه آقای کورانی هم ۱۸ هزار و ۵۰۰ کتاب متن ورد دارند که یکجا هم قابل جست وجو است و ما باید سعی کنیم مانند برخی کشورها کتاب های کتابخانه ها را به چند میلیون برسانیم.

لزوم استفاده از هوش مصنوعی

 استاد دانشگاه تهران با اشاره به هوش مصنوعی گفت: ما با جست‎ وجوی لفظی و خواندن پی دی اف و. .. نمی توانیم به جایی برسیم و باید روی هوش مصنوعی کار کنیم، که الان در این نرم افزار در بحث مشابه یابی شاهد این مسئله هستیم. در مورد تاریخنامه هم معتقدم چون مربوط به ۲۰ سال پیش است باید روزآمد شود.

وی افزود: مسئله دیگر ارتباط با پژوهشگران و متخصصان بیرونی است که الان کم است و باید مرکز نور آنها را بیاورد و از نظراتشان استفاده کنند، اینجا ۵۰ مشاور از استادان درجه یک و پیشرو علم لازم دارد. کار قرآن صنعا که چاپ شد فرمت آن را دو ایرانی انجام داده اند لذا باید با دانشجویان فعال هم ارتباط برقرار شود.

جعفریان ادامه داد: الان هفته ای چند کتاب در حوزه تاریخ اسلام در دنیا نوشته میشود ولی شاید یک درصد آن ترجمه هم نمی شود، این مشکل را سعودی ها هم دارند و دنبال برنامه ریزی برای آن هستند و ما هم باید از آنها برای تولید نرم افزارهای اینچنینی استفاده کنیم. ضمن اینکه در قم کارهای مفهومی کمی داریم و با نظریات جدید نا آشنا هستیم و معمولا از شفافیت هراس داریم چون فکر می کنیم شبهه ایجاد شود در حالی که چه ایرادی دارد؟ مگر قرآن و مورخین که چاپ شد شبهه ایجاد نکرد ولی پاسخ داده شد.

حوزه تسامح بیشتری در مواجهه با پژوهشگران قائل شود

جعفریان با تاکید بر اینکه حوزه باید تسامح بیشتری به خرج دهد و شرایط را برای پژوهشگران فراهم تر کند، گفت: برخی اوقات یک پژوهشگر به دلیل یک عبارت در یک تحقیق مورد آزار قرار می گیرد در صورتی که اگر نیاز به پژوهش نیست خوب همان چند مداح برای انتقال دین به مردم کافی هستند و چرا باید پژوهش کنیم، برخی افراد از سال ۷۰ تاکنون به تعهد و تدین شهره هستند و متنی می نویسند ولی با آنها برخورد می شود کسی جرئت نمی کند سراغ کارهای جدید برود.

جعفریان تاکید کرد: آخرین روزهایی که من مجلس بودم با همکاری مرکز نور دوره های مختلف مجلس شورای ملی را منتشر کردیم ولی بخش هایی از آن ناقص است و متاسفانه مشروح مذاکرات به راحتی در دسترس محققان قرار نمی گیرد و برای بعد از انقلاب هم فقط پی دی اف گذاشته اند و متاسفانه کارهای نیمه تمام انجام می شود و بدون انجام آن دنبال کارهای جدید می رویم. از جمله موضوعاتی هم که به جد معتقدم باید احیاء شود وب سایت آقابزرگ است که متاسفانه تعطیل شد.