بنابراین گزارش، حجت الاسلام والمسلمین «محمدرضا فوادیان»، دبیر علمی اندیشکده مهدویت و کارشناس و پژوهشگر مهدوی در این نشست به طرح بحث پرداخت که مشروح آن در ادامه می آید:

ائمه(ع) از همان آغاز در کنار ترویج و تبیین مسائل اسلامی، در تبیین مهدویت با بهره گیری از قرآن نیز کوشیدند تا شیعیان از این مسئله غافل نباشند. آنان با طرح و تبیین موضوع امام دوازدهم(عج) از منظر قرآن علاوه بر تقویت این باور، نظام فکری شیعه را به تدریج بارور کردند. علما نیز پیرو ائمه(ع) در این مسیر بوده اند چنان که آیت الله العظمی صافی گلپایگانی چنین بود.

در قرآن کریم، آیاتی پیرامون امام زمان(عج) وجود دارد؛ آیت الله العظمی صافی در این باره می نویسد: «موضوع ظهور مصلح آخرالزمان از زمان های آسمانی بسیار دور و کهن، در زمان انبیا و حتی مکتب ها و مذاهب دیگر مطرح بوده است و کتاب های آسمانی مثل تورات و انجیل و زبور به آن بشارت داده اند و قرآن کریم، این یگانه سند باقی وحی و برهان حقانیت همة پیغمبران خدا و حجت خاتمیت دین اسلام، نیز در آیات متعدد، جامعة بشریت را به آن نوید داده و در انتظار آن آیندة پاک و پر از نور، علم، آگاهی، بیداری و عدل و قسط قرار داده است.»

چرا نام امام مهدی(عج) در قرآن نیامده است؟!

ایشان معتقد است «در قرآن شریف، آیات متعددی به مهدویت تفسیر و تأویل شده است»، علم تفسیر معارف ظاهری را بیان می کند و معارف باطنی را علم تأویل بیان می کند. برخی از ایشان پرسیده اند: چرا نام امام زمان (ع) و نیز نام هیچ یک از امامانی که ما آنها را این قدر ارج می نهیم، مستقیم در قرآن نیامده است؟

جواب این است که مسأله امام مهدی(عج) از مسائلی است که در عصر حضرت رسول(ص) و قبل از آن حضرت(ص) در بین اهل کتاب معروف بوده است و تصریح به خصوص آن در قرآن لزوم نداشته است و به علامات و جهات دیگر- که لازم بوده- اشاره شده است، مثل آیه: «وَلَقَدْ کتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ» و آیات متعدد دیگر.

به علاوه در قرآن مجید چنان که گفته اند گاه بعضی آیات، لفظش عام و مصداق یا مراد از آن خاص است، مثل این آیه: «أَفَمَن یهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یتَّبَعَ أَمَّن لَّا یهِدِّی إِلَّا أَن یهْدَی فَمَا لَکمْ کیفَ تَحْکمُونَ»؛ مصداق برای من یهدی الی الحق غیر از امیرالمؤمنین و ائمه تا حضرت مهدی علیهم السلام نیست.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) با روش های متنوع رایج در عرصه تفسیر، به شرح و تفسیر آیات مهدویت در آثار خود پرداخته که مهم ترین آنها عبارت است از روش تفسیر قرآن به قرآن؛ نمونه روشن این روش در احادیث تفسیری مهدویت، روایت امام صادق(ع) است که برای تفسیر آیه «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا» با استناد به آیه «أَن یُحْشَرَ الناسُ ضحیً» ثابت نمودند مقصود از نور خورشید در این آیه، نور قیام امام عصر(عج) است که به گرد آمدن مردم در روزی نورانی اشاره دارد.

ایشان در بیان اصالت مهدویت از جهت ابتنای آن بر آیات قرآن کریم می نویسد: «در قرآن مجید آیات متعدّدی است که دلالت دارند بر پیروزی، فلاح حزب الله و غلبه سپاه خدا. مانند این آیات: «فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا حزب خدا پیروزمند است»؛ «أ لا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ «همانا حزب خدا رستگار است» و «وَإِنَّ جُندَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا سپاه ما پیروزند».

علاوه بر این، آیت الله العظمی صافی در آثار خود، علاوه بر استفاده از آیات قرآن، از روایات به عنوان یکی دیگر از روش های تفسیری، استفاده کرده و برای توضیح بیشتر و فهم واضح تر مطالب، نگاه ویژه و جامعی به این مسئله داشته است. ایشان بعد از ذکر چند آیه مهدوی می نویسد: «برحسب معتبرترین مدارک و تفاسیر و احادیث، به تحول بی سابقه و بی نظیر و انقلابی که به رهبری و قیام حضرت مهدی اهل بیت(ع) و امام منتظر و موعود(عج) انجام خواهد گرفت، تفسیر شده است.»

روش تفسیری کتاب مقدس

آیت الله صافی به جهت رابطه بینامتنی و تشابه آیه 105 سوره مبارکه انبیاء با کتاب عهدین درصدد تفسیری بدیع از این آیه مهدوی است. آیه شریفه این است: «وَلَقَدْ کَتَبنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» که مفاد ظاهر آن این است که: «و هرآینه ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که البته بندگان صالح من وارث زمین می گردند».

علی رغم تحریفات متعدد، تورات و انجیل فعلی هم که در دست یهود و نصاری است، حاوی بشارات متعدد به ظهور اسلام و حضرت رسول خاتم(ص) و ائمه طاهرین(ع) است که علمای بزرگ تورات و انجیل شناس، این موارد را در کتاب هایی که به زبان فارسی و عربی و غیره نوشته اند، استخراج کرده و در تألیفات خود نوشته اند.

از روش شناسی آیت الله صافی در تفسیر آیات مهدوی برمی آید که مسلمان همیشه به سوی آینده می نگرد و هر وضعی که موجود باشد، اگرچه نسبتاً خوب و عادلانه باشد، او را قانع نمی کند، آن را نهایت کار و پایان راه نمی شمارد، و اگر هم ظالمانه و غیر اسلامی باشد، در هر صورت و شرایطی، مسلمان ناامید نمی شود و وظیفه دارد که ظلم و فساد و تجاوز و جهل و خودکامگی و استضعاف را محکوم سازد و برای حصول هدف های اسلام، کوشش و تلاش بیشتر نماید تا به سهم خود به اسلام عزیز و به نوع بشر و جوامع متحیر و سرگردان و مضطرب خدمتی انجام دهد. و نشستن و تسلیم بودن و کناره گیری کردن و تماشاگر صحنه های تباهی و فساد و فقر و انحطاط اخلاقی شدن، هرگز در اسلام جایز نیست، و بر مسلمان منتظر و مؤمن و متعهد روا نمی باشد و با انتظار ظهور حضرت ولی عصر- ارواح العالمین له الفداء- و فلسفه انتظار موافقت ندارد.

گفتنی است، در انتهای این نشست مباحث مطرح شده از سوی ناقدان حاضر به بحث و بررسی گذاشته و پیشنهاداتی برای ارتقای مسئله ارائه شد.